Monday, July 13, 2009

*Мөхтәрәм милләттәшләр, фикердәшләр көрәштәшләр!** Нәзакәтле ханымнар, зирәк әфәнделәр!***
* ** **Сезне бүгенге тарихи һәм истәлекле көн белән ихластан тәбриклим!Ниһаят, бу көннәрдә татар халкының милли хәрәкәте үзенең 20 еллыгын билгеләпүтә. Әлбәттә тарих өчен бу бер мизгел. Әммә ләкин бу мизгел 20 ел беләнгенә чикләнми, аның тарихы гасырларга сузылган. Ә шуның иң фаҗигәле,-457 елмоннан элек булган кан койгыч вакыйгаләр. Ул да булса Русия патшасы, басмач,явыз Иван, сатлык яннар ярдәмендә безнең җирләребезне басып алган һәм бездәуләтчелегебезне югалтканбыз. Горур татар халкы мондый мәсхәрә хәл беләнбер кайчан да килешмәгән, килешми һәм килешмәячәк! Шуның өчен дә, без миллихәрәкәт, гасырлардан килгән татарның азатлык өчен көрәш рухын, 20-21гасырда яшәгән һәм яшәучеләр, Садри Мәксуди, Гаяз Исхаки, Гали Акыш, ГарифСолтан һәм башка даһиларыбыздан калган тарихи мирасны, аларның васияте итепкабул итек. Һәм сәләтебездән, көчебездән килгән куләмдә иҗтиһатлы хәрәкәтбашлап җибәрдек. Чөнки гөмумән, милли хәрәкәт өчен бер хакыйкат бар: Әгәр дәмилли горурлык хисе сунмәгән икән һәм халык узенең азатлыгын, миллимәнфәгатьләрен якларга тели икән, аның әйдәп баручы һәм бердәм миллихәрәкәте булырга тиеш. Бу үтәдә мөһим нәрсә! Бигрәк тә рәсәйдәге бугенгечынбарлыкны һәм уткән тарихны фаразласаң. Кыюсызлыктан, куркаклыктан һәмбитарафлыктан арына алмасак, киләчәктә милләтебез бик аяныч хәлдә калуымомкин.**** ** **Әлбәттә, демократик илләрдә дәуләтчелекне, милли мәнфәгатьләрне халыктарафыннан сайлап куелган ышанычлы һәм тәҗрибәле вакилләр кайгырта. Ләкин,шуңа карамастан андагы гражданлык җәмгыйяте, кеше һәм милли хөкукларны,хакыйкатьне саклауда уяу тора. Җитмәсә, оппозиция дигән гайрәтле сәясифиркәләр узләренең хакимияткә каршы булган фикерләрен вакытында җиткереп,тәнкыйтләп торалар. Нәтиҗәдә демократик илләрдә тормышның уңай тәрәккыйятитуе купләребезгә мәгълүм. Һәм шунысы игътибарга лаек, анда кешегә
экстримист, сепаратист, националист дигән ярлык һәм төрле уйдырмалар тагып,шәхесне бердә юкка кимсетмиләр, җәберләмиләр. Боевик диеп, судсыз нисез атып** **та утермиләр. Чөнки гаделлек сагында мөстәкыйл мәхкәмә бар һәм бернәрсәгә дә битараф булмаган, уз сузен курыкмыйче әйтә торган, тәләпчән халкыбар. Ә мөстәкыйль эшли торган информация чыганаклары дөрес хәбәрне даимирәвештә, турыдан халыкка җиткереп тора.**** ** **Рәсәйдә нәкъ шуның киресе кузәтелә. Бездә акыл һәм фәнни фикер -** **ил,милләт язмышын кайгыртуда таяныч түгел. Тора-бара мин шундый нәтиҗәгә килдемдип язган иде мәрхум Мирза ага Мәхмут узенең “Алга барабыз, дип сөйли-сөйлиартка чигенмибез микән?” дигән мәкәләсендә (Магариф газеты 29.09.96.).Чыннап** **та, бездә андый кайгыртучыларны шунда ук кузәтугә алалар, төрлеясалма уйдырмалар тагып, бер гаебе булмаган кешене төрмәгә утыртып такуялар. Инде бөлай да нахакка кыйналган, җәберләнгән илнең батыр улы РафисКашапка һәм башка дин кардәшләребезгә, бер дә юкка тагын төрмә блән янау,мөның ачы дәлиле. **** ** **Уз вакытында татар милли хәрәкәте Татарстан президентын “Шахрайчитлегеннән” коткарып калган иде. Әйе, халык аны саклап калды һәм Сөембикәхан бикәсен явыз Иван патша кулына биргән хатасын башка кабатламады... Ләкинвәхшилек давам итә! Буген Рафисны, иртәгә Фәузияне, сине, мине,президентны кулга алсалар, кем безне яклар?! Кая безнең парламент? Каяул, имештә, халык исеменнән янә дә “сайланган” депутатлар?! Нигә аларның мондыйвәхшилеккә каршы кискен чыгышлары ишетелми?! Әлбәттә, безне якларлыкүзебезнең мөстәкыйл һәм демократик дәуләтебез булмагач, рәсәй колониальимпериясындә мәҗбури ризалашып, коллык хәлендә яшергә дучар ителгән халыкларарасында хаман кала бирәбез. Ни айяныч! Ә без бит милләт буларак, купмиллионлы халык. Кимендә 15-20 мил. Һәр хәлдә, без моны күптән төгәл
ачыкларга тиеш идек. **** **Җир шарында 21 гасыр хәрәкәт итә! Инде куптән Африка, Азия һ.б.континентагы колонияләр, БМО-ң Генеральный Ассамблея тарафыннан,(14.12.1960ел) кабул ителгән декларация нигезендә юк ителде. Артта калгандип исәпләнгән халыклар, үз мәмләкәтләрен күптән инде төзеделәр. Рәсәйаюының кочагыннан котылган илләр-халыклар, мәсәлән Финляндия, Прибалтикаилләре һ.б. сокландыргыч тормыш иҗат итәләр. Ә без, рәсәйнең чираттагыялганына, феодал һәм кыргый капитализм коткысына бирелеп яә “великая россия”төзибез, яә “коммунизм”төзи-төзи хәлдән таеп егылабыз да, әле** **генәдошман булган, шул** **ук капиталистлардан бөтен дөнья буйлап хәерсорашабыз. Хәзер инде әллә нинди “вертикал**ь**”, “единый неделимый”,“суверен демократия” төзибез дип лаф ырабыз. Ә, рәсәй шартларында федерациядигәннәре буш суз, коры куаныч булып кала бирә. Һәм безгә, “Татарстан хоккейуйный” дикган шигарьне инде милли идея итеп тагып** **та куйдыар. Бу турыда,бөек Тукаебыз торган “Болгар” номерлары бинасының хәрәбәләрен каплап тораторган диварга зур хәрефләр белән язып куйганнар. Бөтен Татарстан җиренхоккей майданы итеп сызганнар. Бу хурлык! Җәрәхәткә тоз сибу! Татар халкынмәсхәрә иту! Әлбәттә, халык сузсез калмады! Тик аны ишетергә теләмиләр!**** **Әй, Казан, син кем шәһәре, **Кемгә син мәркәз буген **Ник монда узен таныган **Чын татар бик аз буген.(Г.М) **** ** **Әй, моңлы ил, мин кызганам сине,****Уйлый калсам, җанны били ут.****Имансызлар баскан туган җирне****Коткар, Аллам, бир тормышка сут. (З.З.) ***
* ** ** **Милли тәрәккыят очен бөек максатларга (идеяларга) ия булган инсаннар булуылазымдыр. Бөек максат, аерым бер шәхеснең дә һәм бөтен бер милләт өчен дәбик зур этәргеч көч булып тора. Бу илаһи көчкә каршы торырлык башка көчюктыр. Максатсыз инсан лаеклы тормыш кора алмас. Шулай ук бөек миллимаксатсыз хәрәкәт иту дә, җитлегу дә һәм дә ирекле яшәу рәвеше дә булмас.Максатсыз милләт җансыз гәүдәгә охшаш. Бу фикерне Садри Максуди әйтепкалдырган. Безнең өчен ул васият һәм татар милли хәрәкәтенең бөек максатынбилгеләуче өндәмә! Татар халкының бөек максаты ул бәйсез, мөстәкыйл һәмдемократик дәуләтчелегебезне торгызу! Һәрчак югалтканын эзли, тапмича тынмыйкеше. Инде ул бишенче гасыр милли дәуләтсез өши. **(**Н.С.) **** **Өшемәс өчен хәрәкәт итергә кирәк. Юкка гына халык, хәрәкәттә бәрәкәтдимәгән бит. 20 ел дәверендә татар милли хәрәкәте зур һәм әһәмиятле эшләрбашкарды һәм торле сәбәбләр аркасында, артка чигенуләр һәм башкарылмаганнарыйөрәкне әрнетә:**** **1. Татар милләтен йокысыннан уяту. Аның рухын, милли горурлыгын кутәру һәммиллионлаган татарны берләштеру.**2. Татар халкының мәдәниятен, чын тарихын, мәгърифәтен, туган телен, исламдинен, гореф-гәдәтләрен кире кайтару, үстеру һәм саклап калу.**3. Суверинитет, декларция, кеше хөкуклары, конституция проектларын һ.б.документларны эшләу, тикшеру, референдумга халык ара кузәтучеләрне чакыру һәмсайлауларда катнашу.**4. Табигәтьне саклау, экология, энергетика, экономика мәсъәләләре, атомстанцияләрен төзугә каршылык курсәту, нефть, газ һ.б. чыганакларны ТР халкыфайдасына эшләту. **5.Берләшкән милләтләр оешмасына мөрәҗәгәт иту һәм төрле халык ара
җыелышларда катнашу. Чит илләрдә яшәуче милләттәшләр белән элемтә урнаштыру.**6. Радио-телевидение, милли сәнгать, татар балалар бакчалары, мәктәпләр,гимназиялар, милли университетлар булдыру. Латин графикасы, татартелен-дәуләт теле иту.** 7. Митинглар, демонстрацияләр, пикетлар,- (хәттә АКШ президенты “АкЙорт”янында) һәм хәтер көнен уздыру. Төрле мөрәҗәгәтләр, резолюцияләр кабулиту. Чечня, Балкан, Фәләстин һ.б. сугышларны туктатуны тәләп иту.**** **Әлбәттә, милли хәрәкәт кылган изге гәмәлләр турында бәйнә-бәйнә сөйләргәбулыр иде. Киләчәктә, Алла боерса, тарихчылар бу турыда тәфсилләп язырлар.Тарих һәм киләчәк буын бу эшләргә узенең бәясен бирер. Безнең хаталарныкабатламаслар, эшләнми калган эшләрнең нәтиҗәле давамы, милләтебезнеазатлыкка китерер. Амин!**** **Ни кызганыч! Без милли хәрәкәт һәм ТР рәсми җитәкчелеге, референдум беләнрасланган халык ихтыярын нигез итеп, Татарстанны, чын мәгънәсендә,мөстәкыил-суверендәуләт булуын бөтен дөньяга таныта алмадык. Чөнки, тиешлесеннән азгакилешеп, безгә килешкәннән дә азырагын биргән булып маташтылар.**** **Югалтулар шулкадәр зур,****төшмәс өчен төпләргә,****канат куярга мәҗбур без****мәңге очмас купләргә... (Н.С.)**** **Исегездәдәр, нинди кыенлыклар белән ачылдылар татар мәктәпләре, балаларбакчалары, гимназияләр. Ә хәзер алар нинди хәлдә?! Оптимизация дигән булып,ул уку йортларын шыпырт кына бетерәләр. Төркиядән килгән укытучыларныбернинди сәбәпсез гимназияләрдән кудылар! Курәсез, татар баласына 3-4 телбелу, тәртипле булу һәм югары белем алырга омтылу, кемгәдер артык тоелаахрысы. Мәскәудән әллә нинди артеминколар килеп, “компонент” дигән балтабелән безнең милли тамырларыбызны кисмәкче. Булган һәм яхшы эшли торганмәктәпләрне бетерәләр. Имештер, 100 татар баласының 82 үзен “россиянин”
диеп тоймый икән. Әгәр бу “гәеп” дөрес булса, безгә шатланырга да була.Аллага шөкер, руслашып бетмәгәнбез бит әле! Димәк, ильминскилар,столыпиннар, шварцлар, толстойлар (Д.А.) һәм башка министрлар,“инородецларны” чукындыру, руслаштыру сәясәте “компонент” рәвешендәүзләренең мәкерле эшен давәм итмәкче.**** **Үз илендә, үз җирендә****Сөйләсен үз телендә.****Рухи афәт- болай яшәү****Ата-баба көлендә. (Н.С**.**)**** **Без мәгрифәтле халык һәм безнең укыту, тәрбия системасы булган һәм аныңнигезендә заманчасы булырга тиеш! Мәктәпләрдә, мәдрәсәләрдә милләтебезнеңчын зыялылары укып чыкканнар: Тукайлар, Мәсхудиләр, Исхакыйлар, Амирханнар,Урмачылар. Тирән белем һәм тәрбия алганнар. Садри Максуди Сарбоннауниверситетын бетергән һәм патша Думасында мөселман фракциясы депутатыбуларак дер селкетеп чыгышлар ясаган. Әгәр ризалыгын биргән булса, Төркиянеңпрезиденты да булган булыр иде. Кайда алар, бугенге Садрилар, Фатыхлар?!...Әллә сидорлар, федорлар булып акча капчыгына әйләнеп беттеләрме?! Шулайбулыр да, әгәр безнең белән артеминколар идәрә итә калсалар. Шулай булуыбик мөмкин, әгәр без милли мәктәпләребезне бетереп, рәсәй олигархларының,халыктан урланган байлыгын саклар өчен бик тырышып- тормашыпкадетлар-солдатлар устереп бирсәк. Әгәр авылларыбызны дунгыз фермаларынаәйләндерсәк.**** **Кавказ буе, Балтик, Одер буе****Әфган иле Чичән- чит җирләр... ****Ник без монда?! Кем уены-туе?!****Үз сузебез бармы соң ирләр?!****Нәрсәгә татарга бу җирләр?! ****Бармы соң татарда ирләр?! (А. Г.) ** **Авыллар турында сөйләгәндә без куп вакытта, бик рухланып, ул безнең миллигенофондыбыз дип сөйләргә яратабыз. Әйе, ул шулай! Ләкин, буген татаравыллары эчкечелеккә бирелә бара тугелме?! Әүвәл заманда авыл кешесе шәһәргә
килеп белем алып чын милли интеллегент булырга омтылса, хәзерге яшьләр тизарада манкортлык юлында үз**-**үзен югалта.**** **Җәй көне авылга кайтсаң сары башлы Робертлар, Аидылар, Русланнар, тагынәллә көмнәр, бөтен урамга акыра-бакыра, мескен әби-бабайлар белән русчалыкылтыйлар. **** **Әти-әниле ятимнәр үсә,****Йөзләрендә купме сагыш, моң! ****Урамдагы сукбай сабыйларны ****Кемнәр кочагына алыр соң?! ****Сөялеп чаттагы баганага ****Татар кызы буген тән сата. ****Кайда соң сез милләт ата-аналары? ****Халкың бетеп бара лабаса! **** **Конфуций болай дигән: Әгәр сез, илнең-дәуләтнең ничек идәрә ителүен һәмәхләки хәлен беләсегез килсә, ул илнең музыкасын тыңлагыз. Бу нисбәттән,шундый сорау туа: русиядә һәм көн батыш демократия илләрендә сайлаулар нәрсәбелән аерылып тора? Демократик дәуләтләрдә сайлауларның кагыйдәләре мәглумһәм ачык, ләкин нәтиҗәдә кем сайланасын белеп булмый. Рәсәйдә киресенчә, кемсайланачагы билгеле, ләкин сайлау кагыйдәләре томанлы, хәйләгә, ялгангакорылган. Мәсәлән, сайлау законындан “порог явки”** **һәм ** **“против всех”дигән кагыйдәне алып ташладылар. Бу нәрсә дигән суз?! Бу сайлаучыга ышанмауһәм төкереп карау! Янәсе, сез килсәгез-килмәсәгез дә без барыбер утәбез. Һәмутәләр. Депутатлар булалар, губернаторлар**,** хәтта кайберләре мәңгелекпрезидентлар булмакчылар. Ләкин халык мәнфәгәтләрен кәнәгәтләндерерлекэшләре сизелми һәм куренми. Ни өчен шулай?! Чөнки бу адәми затлар, ялгансайлау технологиялар кулланып, хәйлә корып властька килә һәм гадәтенчәхалыкны алдап, ялганлап идарә итеп маташкан була. Ялганга корылган дәуләтмантый алмый, һәттә аның табигый байлыклары миллиардлар белән исәпләнсә дә.Ә, ирексез һәм җәбер-золымга нигезләнгән империя халкы фәкыйрьлектәинтегә.*
* **Чит-ятлардан курмик, империя ****Үз явызлыгыннан шартлады. ****Чит-читләре шактый җимерелде ****Кем-ничектер, ә мин шатландым. ****Зур кисәге аның исән калды, ****Империя инде барыбер... ****Их, бакыйга китеп бармас брын, ****Азан моңы мәнге янгырасын! (Р.С.) ** **Гаяр татар! Сине майдан көтә,****Тулпар атың көтә далада.****Дан- шөһрәтле дәүләтеңне торгыз!****Хөр- ирекле яшә дөньяда****Татар рухы, татар горурлыгы,****Милли хис илне яуласын.****Ата-баба ил- җирләрен иңләп,****Шатланасы иде тагын бер.(Ф.Г.) **** **Халкыбызның асыл уллары һәм кызлары! Көрәштән туктамагыз. Югыйсә сезнеинкыйраз көтә! Гаяз Исхакый. **** **Азатлык! Азатлык! Азатлык! ** **Р.S. Бу нотык, 27.03.09ел. Казан милли – мәдәни үзәк бинасында, МаратМөлек исемендәге Бетентатар иҗтимагый үзәгенең юбилей корылтаенда, политсовет рәйесе Илдус Садыйк тарафынан сөйләнде. Әммә ләкин, төрле сәбәбләраркасында, шул исәптән хаста булуым сәбәбле, бу язманы интернет чөлтәренәвакытында җибәрә алмадым. Соң булсада уң булсын! Бу язмам “Milli Maksat”сәхифәсендә урын һәм игътибар табыр диеп ышанып калам.**** **Илдус Садыйк**, **Казан**, 08.07.2009.***
Милли Мәҗлеснең
Шәркый Төркестан вакыйгалары буенча

БЕЛДЕРуЕ


Татар халкының Милли Мәҗлесе Шәркый Төркестанда уйгырларга каршы һөҗүмнәрне һәм Өремчедә тыныч халыкны үтерүләрне кискен рәвештә гаепли, моның артында Кытай хөкүмәте торганлыгын кисәтә. Уйгыр илен явызларча басып алган һәм аның төп халкын юк итүне максат итеп куйган Кытай уйгырларга каршы бернинди мәкерле алымнардан да тартынмый. Ярты гасыр буе Шәркый Төркестан җирләрендә Кытайның атом бомбалары сыналды, уйгырлар көчле радиация астында яшәргә һәм күпләп нурланыш авыруыннан үләргә мәҗбүр булдылар. Әмма Кытай хөкүмәтенә бу гына аз булып тоелды, алар тарихи уйгыр җирләренә күпләп кытай милләтен китереп утырта башладылар, нәтиҗәдә, уйгырлар үз илләрендә азчылык булып калдылар.
Шулай ук уйгыр яшьләрен, бигрәк тә үсмер кыз балаларны гаиләләреннән аерып алып, мәҗбүри рәвештә кытайлар яшәгән төбәкләргә хезмәтчелеккә җибәрү дәүләт сәясәтенә әйләнде, нәтиҗәдә бу уйгыр яшьләре кытайлар арасында ассимиляциягә дучар ителде, милләт өчен юкка чыкты. Авырлы уйгыр хатыннарының мәҗбүри рәвештә карыннарындагы балаларын төшертү дә милли һәм дини традицияләрне юк итте, милләтнең табигый үсешен туктатты.
Кытай хөкүмәте уйгыр хатын-кызларын шушы юл белән юк итсә, ир-атларны исә төрле ялган сәбәпләр табып, төрмәләрдә черетте, аттырды һәм астырды, мөселман булган өчен, тарихи дошманы төрки булганы өчен милләт ирләрен юк итү юлына басты. Шушы хәлләргә түзә алмыйча баш күтәрергә мәҗбүр булган уйгыр халкы экстремистлыкта, сепаратчылыкта, ваххабичылыкта гаепләнде, аларга каршы Кытай армиясе, утлы корал файдаланылды, шулай итеп, Кытай хөкүмәте уйгур халкына каршы сугыш игълан итте.
Кытайның уйгырларга каршы алып барган бу мәкерле сәясәтен бары тик геноцид дип кенә бәяләргә мөмкин, һәм дөнья җәмәгатьчелеге аны шулай бәяләргә дә тиеш. Заманында бөек төрки дәүләтләрнең асыл нигезен тәшкил иткән һәм дөнья цивилизациясенә үзеннән зур өлеш керткән уйгыр милләте Кытай агрессиясе астында юкка чыгарга тиеш түгел! Төрки халыкларның үзләрен һәм бөек тарихларын йоту, юк итү хисабына барлыкка килгән Кытай дәүләте алга таба да милләтләрне юкка чыгару сәясәтен туктатырга тиеш! Татар халкының Милли Мәҗлесе уйгыр һәм кытай милләтләренең алга таба бергә яшәвен мөмкин хәл түгел, дип исәпли һәм дөнья җәмәгатьчелегеннән Шәркый Төркестанның /Синҗән автоном округы/ дәүләт бәйсезлеген тануны сорый. Бу үтенеч беренче чиратта төрки дәүләтләргә, мөселман илләренә юнәлдерелгән, чөнки төрки-мөселман булган уйгырлар мәҗүси-коммунист чиннар аягы астында юкка чыгып баралар, аларның бу фаҗигасы өчен тарих алдында без барыбыз да җавап тотачакбыз.
Татар һәм уйгыр халыклары тарихта бергә булдылар, безнең бабаларыбыз бергәләп зур дәүләтләр тоттылар, безнең динебез, телебез уртак, каннарыбыз һәм ханнарыбыз уртак, язмышыбыз да бер төрле булды. Зур югалтулар һәм тарихи фаҗигаләр кичергән татар халкы уйгырларның фаҗигасын үз кайгысы итеп кабул итте, милләтебез бу тугандашларыбызга һәртөрле ярдәмне күрсәтергә әзер. Татар һәм уйгыр халыклары бер көнне үзләрен изеп торган агрессорлардан азат булып, үз бәйсез дәүләтләрендә, үзләре теләгәнчә яши башларлар, иншаллаһ! Без моңа чын күңелдән ышанабыз һәм шуның өчен көрәшәбез.
Фәүзия Бәйрәмова,
Татар халкынын Милли Мэжлес рэисе. 2009 ел, 11 июль.
ГЕНЕРАЛЬНОМУ СЕКРЕТАРЮ ООН,
г-ну Пан Ги Муну, Нью-Йорк, США, ПАСЕ, ШОС
и народам всего Мира.
.

ОБРАЩЕНИЕ.

Господин Генеральный Секретарь ООН, господа депутаты ПАСЕ, господа члены ШОС! Обращаем Ваше внимание на вопиющий факт колониального беспредела, которую творит КНР на территории Уйгурстана, захваченной китайцами в конце 18 века. Коренное население Восточного Туркестана, уйгурский народ, поставлен китайской колониальной администрацией в невыносимые условия, низведен у себя дома до второсортности, в положение хуже, чем у пришлых гастарбайтеров. Китайцы в Восточном Туркестане захватили все командные посты в экономике, торговле, управление, разрушают древний уйгурский город – Кашгар, памятник тюркской цивилизации, а самих уйгуров убивают, как произошло в провинции Гуандун на фабрике по производству игрушек.
Уйгурский народ ведет неравный бой с китайскими колонизаторами на выживание, с тех пор, как стали колонией Китая. Огромный Китай постепенно, как удав «глотает Уйгурстан». В середине 20 века, уйгуры создали свое независимое Правительство (1945-47 гг.), но Сталин, который прикидывался союзников уйгуров, нанес им смертельный удар в спину в 1947 году (сбил самолет с Правительством Уйгурстана, которое направлялась в Москву на переговоры с ним, в районе Иркутска).
Уйгурский народ, потеряв в авиакатастрофе свое Правительство, не сумел организовать отпор наступающим войскам красного Китая. Вот и сегодня, доведенный до отчаяния постоянными убийствами своих близких, уйгуры восстали против колониальной администрации Китая. Борются за освобождение своей Родины, жертвы со стороны уйгур уже исчисляются сотнями. А, китайская пропаганда, народное восстание уйгуров называет вылазкой сепаратистов и террористов. Китайские СМИ сообщают о двух убитых уйгуров в провинции Гуандун, а уйгурский конгресс о 20-убитых. Китайские власти арестовали 13 уйгуров за драку на фабрике игрушек, где они защищались от ханцев, которые пришли бить уйгур в компании 100 человек, и убили 20 уйгуров (по сведениям конгресса уйгур, а китайцы пишут о двух убитых, верить все же нужно конгрессу), а власти арестовывают уйгур. Вот наглядная демонстрация «объективности» китайской администрации, у сильного всегда слабый виноват. А, Мир равнодушно взирает на то, как китайские СМИ врут, а китайская армия расправляется с безоружными уйгурами. Что в мире до сих пор действует волчий закон- сильный поедает слабого? Прямая обязанность ООН и Мирового Сообщества защищать народы от соседних агрессивных государств. Почему колонизированные и зависимые народы не находят защиты у Вас? Почему не работает Декларация ООн от 1961 года, «О деколонизации колониальных и зависимых народов»? Требуем от ООН и лично от Генерального Секретаря ООН г-на Пак-Гимуна, депутатов ПАСЕ, членов ШОС, срочно вмешаться в этот конфликт, и взять под контроль ООН территорию СУАР (Восточного Туркестана) и защитить уйгурский народ от уничтожения китайцами. Лишь за последние годы казнены сотни уйгуров, а за время колонизации Китаем Уйгурстане, сколько было убито, даже приблизительно не поддается подсчету. Еще в 80-х годах 20 века, уйгур было 20 миллионов и там не было ни одного китайца, а теперь они оказались национальным меньшинством у себя дома.
Требуем положить конец китайской колонизации Восточного Туркестана и предоставить уйгурам возможность самоопределиться. А мнение марионеточного руководства СУАР, всецело зависимого от китайской колониальной администрации, не учитывать, поскольку не отражает чаяния уйгурского народа.
Требуем ввести экономические и политические санкции против КНР, ввести эмбарго на китайские товары повсеместно в мире. Нужно обуздать этого желтого дракона сегодня, пока еще не поздно, не дать ему проглотить Восточный Туркестан, а завтра может оказаться уже поздно.
В последствии, следующей жертвой дракона может стать любое соседнее независимое государство, каким и был когда-то Восточный Туркестан.
М. Миначев. Председатель НДП «Ватан».
Аскер Бикбаев, член ЦКС НДП «Ватан»
Дмитрий Узун, Гагузия (Молдова).

Москва, 7.07.2009 г.

Thursday, April 30, 2009

Послесловие к обыску

Послесловие к обыску.

Прошло уже чуть больше 10 дней после злополучного обыска у меня в квартире и, у Бикбаева А., члена ЦКС НДП «Ватан". Нас, конечно, застали в врасплох, непредполагали, что можем оказаться соучастниками Сессии Пленума ММ (Милли Меджлис) в декабре 2008 года, прошедшего в Наб. Челнах, еще незнание УК РФ. И не только, кто мог предполагать, что у свидетелей могут делать обыски в квартирах? Законно ли, обосновано ли проведение обысков в квартирах свидетелей? В том постановление мы фигурируем как свидетели, вот этот вопрос, который пока остается не выясненным.Я все эти дни не имел возможности что-либо написать и пообщаться с вами, вот теперь такая возможность более-менее появилась, спешу поделиться с вами с некоторыми своими соображениям на этот счет. Хочу сразу выразить слова благодарности всем тем, кто выразил сочувствие и поддержал нас в трудную минуту.Ну, в вопросе произведенного обыска у меня дома, уже всем известно, нового ничего у меня нет, компьютер мой и Аскера увезли в Челны, когда возвратят не известно, если вообще возвратят. Есть у меня некоторые соображения по поводу этого обыска. Тут расклад такой, ни я, ни Аскер, не были участниками декабрьской Сессии Милли Меджлиса, стало быть, не несем никакой ответственности за принятые на той Сессии документов. Мы приняли к сведению все то, что было принято Сессией Милли Меджлиса и согласились с аргументами ММ. Считали и считаем, поскольку на такой шаг национальное движение татар в лице ММ, толкнула сама имперская власть, которая с каждым годом сужает наше национальное поле, вытесняет наш язык из образовательной системы, а сами в то же время усиленно пропихивают ОПВ (основы православной веры), совершая насилие над нашими детьми. В таком положении ММ ничего другого не оставалось, как вернуться к Декларации о Независимости Татарстана, принятого Верховным Советом ТАССР 30 августа 1990 года. Да к тому же вспомнили и мартовской референдум 1992 года, где большинство жителей Республики высказались однозначно за выход из состава РСФСР. Раз руководство РТ, что в лице М. Шаймиева, что в лице Гос. Совета РТ не способны защитить татарский народ, его культуру и язык от столичных шовинистов, окопавшихся в Минобрнауки РФ, то кто-то же должен взять заботу о народе? Вот ММ нашел в себе силы и встал на защиту национальных интересов татар. За это власти РФ провели обыски у членов ММ в городах РТ и даже добрались до Москвы, хотя к ММ и не имеем отношения, но, будучи татарами, все равно и мы пострадали. Власти решили всех татар по-шерстить, облаву устроить, как немецкие фашисты устраивали по всей Европы на евреев, так власти РФ – на татар. Конечно, такой шаг со стороны властей РФ – ошибочен, я написал жалобу на имя Генерального Прокурора РФ, г-ну Чайке Ю.Я., надеюсь, Генеральный Прокурор укажет на незаконные действия следователей Набережных Челнов и сотрудников МВД РФ, что им тоже нужно придерживаться букву закона. А так получается, гражданин РФ совершенно не защищен от произвола спецслужб и сотрудников МВД.Среди изъятых бумаг, был и проект медали “Зур дуңгыз”, которую мы в начале хотели учредить, а потом передумали и забыли этот проект. Бумажный вариант, в единственном экземпляре сохранилось, вот эту бумажку тоже изъяли, возможно, сочли это угрозой для себя. Хотя проект не имеет завершенную форму, там есть только описательная часть и рисунок свиньи. Учреди НДП «Ватан» такую медаль, мог бы подняться большой скандал, поскольку расколола бы нацию на две части. Естественно, на такой риск мы не пошли, а может, нужно было начинать из исторических личностей? Таковых у нас наберется не мало. Только вот, с какого времени начинать отсчет? С Булан каган, который принял иудаизм в 740 году и тем самым положил начало распаду Хазарского каганата, раннесредневекового тюркского государств, чьими наследниками мы являемся. Или, с хана Токты, который разгромил в 1310 году темника Ногая и уничтожил самый западный улус Золотой Орды, куда входили помимо Крыма, Буджакская степь, побережья Дуная, территории современной Румынии и Молдовы? После население этого улуса откочевало за Урал, стали известны под именем – ногаи.Или, с Тамерлана разгромившего наше государство? Или с Менгли Гирей хана, крымского, который раздавил Большую Орду, после и сами поплатились? Или начинать с предателей Казанского ханства, Булат мурзы и Камай мурзы, Шахали хана?Одним словом, оказывается претендентов на этот медаль и среди исторических личностей не мало. Возможно, нам бы помогло очиститься от вековой скверны налипшей на нас за годы несвободы. Возможно, но мы отказались от этой затеи и решили не учреждать оставить как есть.
М. Миначев, председатель НДП «Ватан».28.04.2009 г.

Tuesday, March 31, 2009

Милли Мәҗлес турында резолюция

Милли Мәҗлес турында резолюция

Соңгы вакытта Россия Федерациясе тарафыннан илдә яшәүче урыс булмаган халыкларның хокукларын кысу, аларны милли һәм дини төсмерләр буенча эзәрлекләү көннән-көн көчәя бара. Мәгариф турындагы законнан милли төбәк компонентнын алып ташлау, Россиянең күпчелек мәктәпләрендә мөселман балаларына да мәҗбүри рәвештә христиан дине нигезләрен укыта башлау, мөселманнарны гаепсезгә төрмәләргә утырту шул хакта сөйли. Инде алда милли республикаларны бетерү, Россиядә бер милләт, бер динне генә өстен итеп калдыру турында сүзләр бара, бу хакта доктриналар төзелә, закон проектлары эшләнә. Кызганычка каршы, татар халкына, ислам диненә бу проектларда, бу доктриналарда урын каралмаган, сүз бары тик Россиядә урыс милләтенең һәм христиан диненең өстенлеге һәм хакимияте турында гына бара, калган барлык милләтләрне дә исә урыслашу һәм христианлашу көтә.
Милләтебез алдына килеп баскан шушы гаять зур куркынычны күреп һәм халкыбыз язмышы өчен җаваплылык тоеп, татар халкының Милли Мәҗлесе 2008 елның 20 декабрь көнне үзенең киңәйтелгән утырышында дөнья халыкларына һәм парламентларына Татарстанның дәүләт суверенитеты турында Декларациясен тануны сорап, мөрәҗәгать кабул итте. 2008 елның февралендә Косованың дәүләт бәйсезлеген таныган дөнья җәмәгатьчелеге, шул ук елның сентябрендә Көньяк Осетиянең һәм Абхазиянең бәйсезлеген таныган Россия Федерациясе 1990 елның 30 августында ук дәүләт суверенитеты турында Декларация кабул иткән, 1992 елның 21 мартында уздырылган референдумда күпчелек тавыш белән мөстәкыйльлекне яклаган Татарстан Республикасының да бәйсезлеген танырга, аңа үзе теләгәнчә яшәргә ирек бирергә тиешләр иде.
Әмма Россия Федерациясенең бу мәсьәләгә карашы, һәрвакыттагыча, җәза алымнарына һәм бастыруга кайтып калды. Шушы мөрәҗәгатьне кабул иткән өчен, аның интернетта таралуын сәбәп итеп, 2008 елның 26 декабрендә Милли Мәҗлес җитәкчелегенә һәм татар милли хәрәкәте активистларына каршы җинаять эше кузгатылыды, алар РФ законының 282нче статьясы, 1нче кисәге буенча “милләтара дошманлык, күралмаучылык тудыруда” шик астына алындылар. 2009 елның 4 гыйнварендә - Чаллы шәһәрендә, 10 февраль көнне Казан шәһәрендә Милли Мәҗлес җитәкчелеге һәм татар милли хәрәкәт активистлары яшәгән квартираларда һәм эш урыннарыда ФСБ хезмәткәрләре тарафыннан тентүләр уздырылды, компьютерлар һәм шәхси архивлар тартып алынды, сорау алулар үткәрелде. Бүгенге көнгә кадәр бу җинаять эше туктатылмаган, Милли Мәҗлес рәисе Фәүзия Бәйрәмованың һәм аның кызы Зөлфия Кадыйрның ФСБ алып чыгып киткән компьютерлары, шәхси архивлары кире кайтарылып бирелмәгән.
Без Татарстан һәм Россия хокук саклау органнарының Милли Мәҗлескә каршы оештырылган бу җәза акцияләрен халыкара хокук нормаларын һәм РФның үз законнарын да тупас рәвештә бозу, дип бәялибез. Милли Мәҗлес – 2004 елның 26 маеныда законлы рәвештә Татарстанда теркәлү үткән иҗтимагый оешма, РФның иҗтимагый оешмалар турындагы законның 27нче статьясы буенча, ул “җыелышлар уздыра ала, үзенең эшчәнлеге турында тоткарлыксыз рәвештә мәгълүмат тарата ала, иҗтимагый тормыштагы төрле мәсьәләләр буенча инициативалар белән чыга ала” һәм башкалар. Милли Мәҗлес закон күрсәткән шушы хокуклардан файдаланды һәм нәтиҗәсе үзенә каршы җинаять эше белән тәмамланды. Югыйсә, шушы ук закон буенча, дәүләт органнарының иҗтимагый оешмаларның эшчәнлегенә тыкшынулары тыела, 17нче статьяда бу хакта: “Вмешательство органов государственной власти и их должностных лиц в деятельность общественных объединений, равно как и вмешательство общественных объединений в деятельность органов государственной власти и их должностных лиц, не допускается”, диелгән. Ягъни, законлы рәвештә теркәлгән Милли Мәҗлес, “Иҗтимагый оешмалар турында” закон нигезендә, үзенең җыелышларында теләсә нинди документ кабул итә һәм аларны теләгән урында тарата ала, ә дәүләт органнарының аның эчке эшләренә тыкшынулары, Милли Мәҗлес җитәкчелегенә каршы җинаять эше кузгатулары, тентү һәм архивларны тартып алулар, сорау алу-допрослары үзе үк законга каршы булып тора.
Шушыларга нигезләп, без Милли Мәҗлескә һәм татар милли хәрәкәте активистларына каршы кузгатылган җинаять эшен сәяси яктан эзәрлекләү, дип бәялибез һәм бу эшне кичекмәстән туктатуны таләп итәбез. Киресенчә, татар милли хәрәкәтенә каршы җинаять эше кузгаткан, тентү һәм допрослар уздырган бу оешмалар үзләре җаваплылыкка тартылырга тиешләр. Чөнки Милли Мәҗлес – ул татар халкының милли ихтыяҗлары, хокуклары өчен көрәшә торган иҗтимагый оешма, милләтебезгә авырлык килгәндә ул дәшми кала алмый. Татар халкының дәүләт бәйсезлеге турында идеяләр 1918 елда большевиклар тарафыннан таратылган Милли Мәҗлес җыелышларында, 1992 елның февралендә яңадан торгызылган Милли Мәҗлес корылтаенда, шулай ук Бөтендөнья татар конгрессының 1992 елның 16 июнендә уздырылган беренче корылтаенда да әйтелделәр һәм шушы эчтәлекле мөрәҗәгатьләр, документлар кабул ителде. Шулай ук Татар иҗтимагый үзәгенең, “Иттифак” татар милли бәйсезлек партиясенең һәм “Азатлык” татар яшьләре берлегенең күп корылтайларында һәм җыеннарында Татарстанның дәүләт бәйсезлеген яклап, мөрәҗагатьләр кабул ителде.
Без, татар милли азатлык хәрәкәте вәкилләре, үз фикеребездә калабыз – Татарстан республикасы бәйсез дәүләт булырга тиеш, һәм татар халкы азатлыкта яшәргә хаклы!
Резолюция Татар иҗтимагый үзәгенең корылтаенда кабул ителде.
Казан, 2009 ел, 28 март.

Мөселман-татарлар турында резолюция

Мөселман-татарлар турында резолюция

Россиядә хакимияткә Путин килгәннән соң, Татарстанда һәм башка төбәкләрдә мөселманнарга каршы ачыктан-ачык дошмани сәясәт башланды. 1999 елның ахырында, газ торбасын шартлаттылар, дигән нахак бәла тагып, Кукмара районыннан 12 мөселман-татарны ун-унбиш елга төрмәгә утырттылар. 2004 елның ахырында иллеләп мөселман-татарны, Казанның мең еллыгын шартлатырга җыеналар, дип кулга алдылар һәм утызга якын кешене дистә елларга ирекләреннән мәхрүм иттеләр. Шул елларда Чаллыдан берничә мөселман-татарны, Бөгелмәдә газ торбасын шартлаттылар, дип, 25 елга төрмәгә утырттылар. Хәзер исә Казан шәһәрендә 12 мөселман-татарны, “Хисбу-тахрир”да гаепләп, Татарстанда хәлифәт төзәргә җыенганнар, дип, хөкем итеп яталар, аларны да дистә еллар төрмә тормышы көтә. Күрәсез, сонгы ун ел эчендә Татарстанда йөзгә якын мөселман ир-аты, нахак гаеп белән, ирекләреннән мәхрүм ителгән, алар барысы да безнең милләттәшләребез, дин кардәшләребез, иң актив мөселманнар иде бит!
Аларга тагылган бу гаепләүләр берсеннән-берсе абсурд, кеше ышанмаслык булса да, гарант булырга тиешле Татарстан җитәкчелеге, мөселман кардәшләрне беренче булып якларга тиешле Диния нәзарәте дәшми, җәмәгатьчелек тә бу бичараларның язмышына битраф. Ул гына да түгел, Татарстан Диния нәзарәте, ФСБ белән бергәләп, органнар үзләре үк уйлап чыгарган “Хисбу-тахрир”га каршы эшләргә карар бирде, шулай итеп, хөкем каршына баскан 12 мөселманны төрмәгә утыртырга хокук саклау органнарының кулларын чиште. Бу мөселман-татарларның гаиләләре, яшь балалары, карт ата-аналары бар бит! Инде боларны да, 37нче еллардагы кебек, Себер төрмәләре көтәмени?!
Татар милли азатлык хәрәкәте Татарстанда һәм Россиянең башка төбәкләрендә мөселман-татарларга каршы башланып киткән бу геноцид сәясәтен кискен рәвештә гаепли һәм аларның эшләрен яңадан карауны, аларны төрмәләрдән азат итүне таләп итә! Россиянең җәза органнары махсус рәвештә татар милләтенең иң актив, тәртипле, иманлы катламын юк итәргә алынды, бу хакта дөнья җәмәгатьчелегенә дә белдерер вакыт җитте! Россиянең террорга каршы дип башлаган мәкерле эшләре татарга каршы булып чыкты, бу хакта милләт тә белеп торырга тиеш! Мөселман-татарларны күрәләтә нахак гаеп белән төрмәләргә ыргытканда аларны якламаган Татарстан җитәкчелеге һәм Диния нәзарәте, дин башлыклары Аллаһ алдында, тарих каршында җавап тотачак әле, шуны онытмасыннар иде!
“Хисбу-тахрир” дип гаепләнеп хөкем каршына баскан 12 мөселманны азат итүне таләп итәбез!
Алар кичекмәстән гаиләләренә, ата-аналары, балалары янына кайтырга тиешләр.
Татар иҗтимагый үзәгенең корылтаенда кабул ителде.
2009 ел, 28 март. Казан.

Сорау алулар дәвам итә

Сорау алулар дәвам итә
31 март көнне Казан шәһәренең ФСБ бинасында Милли Мәҗлес вәкилләре Зөһрә Айсина һәм Галишан Нурәхмәттән сорау алулар булды, сорау алуны Чаллы шәһәре прокуратурасы тикшерүчесе Рөстәм Галимуллин алып барды, шулай ук Казаннан һәм Чаллыдан ФСБ хезмәткәрләре дә катнашты. Сорау алучыларны узган елның 20 декабрендә Чаллы шәһәрендә булган Милли Мәҗлес җыены, бу җыелышта кемнәр катнашуы, анда кабул ителгән документлар, аларны кем язуы һәм интернетта кем таратуы кызыксындыра, алар шулай ук Милли Мәҗлес җитәкчеләре Фәүзия Бәйрәмова һәм Вил Мирзаянов турында да сорашалар.
Сорау алулардан аңлашылганча, прокуратура Милли Мәҗлес әгъзаларына каршы башлаган җинаять эшен ябарга җыенмый, киресенчә, ФСБ кысуы буенча, татар милләтчеләренә каршы шау-шулы суд процессы оештырырга уйлыйлар. Аналитикларның әйтүе буенча, бу эш милли республикаларны бетерү алдыннан юлдан милләтчеләрне алып ташлау өчен кирәк, чөнки бәйсезлек өчен көрәшкә алар гына күтәреләчәк. Татарстан җитәкчелеге һәм татар зыялылары әлегә милләтчеләр һәм җәза органнары арасындагы бу тартышны читтән генә күзәтә, әмма эшләр болай барса, чират аларның үзләренә дә җитәргә мөмкин.
Милли Мәҗлеснең матбугат үзәге.
2009 ел, 31 март.
******************
Милли Мәҗлесне һәм мөселманнарны яклап
Татар иҗтимагый үзәгенең 28 мартта Казан шәһәрендә узган юбилей корылтаенда Милли Мәҗлесне һәм мөселман-татарларны яклап резолюцияләр кабул ителде, аларны Милли Мәҗлес рәисе Фәүзия Бәйрәмова әзерләгән иде. Анда хокук саклау органнарының иҗтимагый оешмалар эшенә тыкшынуы кискен рәвештә тәныйтьләнә, бу халыкара нормаларны һәм Россия Федерациясенең “Иҗтимагый оешалар турында” законын бозу икәнлеге кисәтелә. Алар нигезендә, рәсми рәвештә теркәлгән Милли Мәҗлес үзенең җыелышларында теләсә нинди документ кабул итә һәм аларны теләгән урында тарата ала, бу аның эчке эше булып тора һәм дәүләт органнарының аңа катнашырга хакы юк.
Шушыларга нигезләп, корлытайда катнашучылар Милли Мәҗлескә һәм татар милли азатлык хәрәкәте активистларына каршы кузгатылган җинаять эшен сәяси яктан эзәрлекләү, дип бәяләделәр һәм бу эшне кичекмәстән туктатуны таләп итеп, бертавыштан резолюция кабул иттеләр.
Мөселман-татарларны яклап кабул ителгән резолюциядә дә Россиянең җәза органнары кискен тәнкыйтьләнә, бу илдә террорга каршы башланып киткән эшнең татар милләтенә каршы юнәлдерелгән булуы ассызыклана. Резолюциядә шулай ук Путин хакимияткә килгәннән соң ун ел эчендә Татарстанда йөзгә якын мөселман-татар ир-атының нахак гаеп белән төрмәләргә утыртылуы әйтелә, аларны яклап чыкмаган өчен Татарстан җитәкчелеге һәм ФСБ белән “Хисбу-тахрир”га каршы бергәләп эшләргә карар кабул иткән Татарстан Диния нәзарәте кискен тәнкыйтьләнә. Корылтай бертавыштан бу мөселман-татарларның эшләре яңадан каралырга, алар төрмәләрдән чыгарылырга, ә “Хисбу-тахрир”да гаепләнеп суд каршына баскан милләттәшләребез акланырга тиеш, дип карар чыгарды.
Милли Мәҗлеснең матбугат үзәге.
2009 ел, 31 март.

Saturday, March 28, 2009

Курултай Идель Урал 4-5 марта 1944г.

Курултай легиона Идель-Урал
На протяжении своей истории татарский народ повидал немало курултаев, все судьбоносные вопросы в жизни нации поднимались и обсуждались именно на курултаях. Со времен Чингисхана на курултаях избирались татарские ханы, заключались мирные договора, определялась государственная политика и пути дальнейшего развития нации. Даже лишившись государственности, татарский народ продолжал традицию курултаев. Так в XVIII веке решения о борьбе за национальную независимость были приняты на курултаях. А курултаи, посвященные национальному возрождению татар в начале XX века, оставили глубокий след в истории татар.
Но есть один такой курултай, который замалчивается историками и неизвестен широкой публике. Это курултай, проходивший 65 лет тому назад, 4-5 марта 1944 года в немецком городе Грайсфальд и посвященный образованию государства Идель-Урал. Кто же проводил этот курултай в самом разгаре Второй мировой войны да еще на территории Германии? Почему он связан с именем Идель-Урал и какое отношение имеет он к судьбе татарского народа? Давайте попытаемся ответить сначала на эти вопросы.
Уже в первые дни Второй мировой войны миллионы советских солдат попадают в немецкий плен, среди них немало татар и представителей других тюркских народов. Уже к концу 1941 года более 3 миллионов советских солдат находилось в плену у немцев, к концу войны их численность достигала 5 миллионов.1 Из этих пленных, находящихся в плену в различных странах Восточной Европы, начали формироваться легионы, чтобы воевать на стороне Германии. В первую очередь это были представители нерусских народов. Самыми первыми, уже в начале 1942 года были сформированы кавказские легионы, потом в течение года образовались легионы туркестанцев и представителей народов Идель-Урала. Для этого в лагерях проводилась кропотливая работа по выявлению пленников нерусских национальностей и отделению их от основной массы военнопленных. Они проходили военную подготовку, чтобы потом воевать на стороне Германии. Этот процесс продолжался до конца войны.
Несмотря на то, что выявление татарских пленных и собирание их началось уже осенью 1941 года, татарский легион сформировался только через год. Будучи тюркским народом, татары вполне могли бы участвовать в азербайджанском или туркестанском легионах, но руководство Германии решило создать отдельный легион для татар. На это были свои причины. Когда-то, во время Первой мировой войны, из татарских военнопленных, находящихся в плену у Германии, уже был сформирован батальон Азия, который в 1916 году воевал на стороне Турции. Помня это, во время Второй мировой войны многие немецкие ученые и военные чины выступили за создание отдельного татарского легиона. Среди них были профессора-тюркологи фон Менде, фон Хентиг, Йоханес Бенцинг, военные фон Зеккендорф, фон Хейгендорф и др.
Первоначально немцы смотрели на весь советский народ как на племя варваров, но постепенно, глядя на татар, изменили свое мнение к лучшему и уже с первых месяцев войны начали относиться к татарам с уважением и вниманием. В изменении мнения немцев по отношению к татарам немалую роль сыграли и татарские иммигранты Ахмет Тимер, Шафи Алмаз, Галимджан Идриси. Они уже до начала войны просветили германское руководство об истории и жизни татарского народа, готовили специальные справки и докладные для них.
«История татар в Европе насчитывает тысячелетия, - пишет Ахмет Тимер в одном из таких докладов. - Начиная с XVI века татары не прекращали освободительной борьбы против царского режима, а сегодня против большевистской России. Поэтому сегодня татары выступают на стороне Германии. Татары Германии не враги. Наоборот, чтобы бороться с большевизмом, будет целесообразней мобилизовать татар на нашей стороне.» 2
По ходу разгорания войны в Германии начало увеличиваться число людей, вдохновившихся идеей Великого Турана. Крупные ученые посвящают этой теме научные труды, где татарам дается высокая оценка. Так например, автор крупных научных трудов фон Хентинг предлагает именовать всех восточных тюрок «татарами». «Туран – это мифическая страна, Туркестан абстрактная географическая территория, в реальности не существует ни такой страны, ни такого языка, а вот татары – это реальный народ, обладающий особой духовной силой и оставивший глубокий след в истории - пишет он. -Всю территорию от Волги до Китайской стены, как на древних картах, нужно называть Татарией.»3
Другой немецкий профессор фон Менде вообще становится близким другом и защитником татар. Он еще в 1933 году защитил научную диссертацию на тему порабощения Россией других народов, а в 1936 году издал книгу о национальной освободительной борьбе тюркских народов в составе российской империи и СССР.4
Надо также отметить, что еще за несколько лет до начала войны в 1937 году фон Менде создает тюрко-татарскую библиотеку в Германии, куда при помощи нашего соотечественника Ахмета Тимера выписывались печатные издания всего тюркского мира СССР для тщательного изучения. 5 Другими словами, немцы рассматривали порабощенные тюркские народы СССР, а особенно татар, как своих союзников, и возлагали на них большие надежды.
Турция, несмотря на свой нейтралитет во Второй мировой войне, также активно интересовалась судьбой тюркских народов, находящихся в зоне боевых действий, а также положением многочисленных тюркских военнопленных. Немалую роль в этом сыграли националистические организации Турции, а также татарские общины иммигрантов, проживающих в Турции. В случае победы Германии, вопрос управления территориями, на которых проживали тюркские народы, интересовал и Турцию. Турки придерживались мнения, что в Крыму, на Кавказе, Идель-Урале, в Средней Азии тюркские народы сами должны взять управление в свои руки.
Это мнение особенно ярко выражено в трудах национального политика Турции Нури Киллигиля. В сентябре 1941 года он приезжал в Германию и встречался с госсекретарем Министерства иностранных дел Германии Эрнстом Верманном. На этой встрече он рассказал министру о положении тюркских народов СССР, об их будущей судьбе, а также о судьбе военнопленных. Нури-паша высказал мнение о необходимости формирования отдельных легионов из пленных тюрок, а также дальнейшее их использование в качестве военной силы в пантуранских проектах.6
Не исключено, что формирование тюркских легионов военнопленных было осуществлено при поддержке двух турецких генералов Али Фуад Ердена и Хусни Эмир Эркилета, которые находились в Крыму в начале октября 1941 года вместе с немецкими военными. Таким образом, с помощью татарских иммигрантов и турецких националистов был сформирован легион Идель-Урал. Гитлер издает особый приказ о формировании этого легиона 1 августа 1942 года. Кроме татар в легион были включены башкиры, а также все другие народы Поволжья, умеющие говорить на татарском языке - чуваши, мари, мордва, удмурты. По разным данным в легионе насчитывалось от 40 до 60 тысяч тюрко-татарских воинов. Среди них были и попавшие в плен татарские генералы, офицерские чины, журналисты, представители татарской интеллигенции. Несмотря на то, что легионом Идель-Урал командовали немецкие офицеры, идеология, особенно национальная и религиозная, была в руках самих татар. Все это координировалось татарским отделом при Восточном министерстве Германии. Этот отдел возглавляли наши соотечественники, сначала Ахмет Тимер, а позднее Шафи Алмаз. Необходимо также отметить, что Ахмет Тимер в 1942-43 годах лично посетив 15 концлагерей, вывел из плена до 2 тысяч татар-башкир, чувашей, мари, и спас им жизнь.7
В татарском энциклопедическом словаре говорится, что в легионе Идель-Урал было 7 военных батальонов, что легионеры были отправлены на борьбу с партизанами в Европу, Белоруссию и Украину, где большинство из них якобы перешло на сторону партизан и начало воевать против Германии. Это неправда. Большинство тюрко-татарских легионеров воевало на стороне Германии до окончания войны. Все они были задействованы в военных операциях на территории Бельгии, Франции, Голландии, Польши, Украины и Белоруссии. Поэтому зная, что некоторые легионеры переметнулись на сторону советов и жестоко карая их за это (казнь джалиловцев), германское руководство в целом было довольно работой легиона Идель-Урал. За поступок джалиловцев легион не был распущен, а его члены не были отправлены в концлагеря. Наоборот. Для тюрко-татарских легионеров были созданы все условия для жизни и работы, все их запросы, национальные и религиозные, были полностью удовлетворены.
Наш соотечественник Гариф Султан, работавший переводчиком в татарском отделе Восточного министерства, был живым свидетелем всех событий в легионе. Он и сегодня проживает в Мюнхене и поделился с нами своими воспоминаниями: « У татарских легионеров имелось 3 базы отдыха по всей Европе. Они имели право на отдых наравне с немецкими военными. Кроме этого татарский отдел при Восточном министерстве издавал для легионеров еженедельную газету «Идель-Урал», ежемесячный бюллетень «Немецко-Татарский справочник», газету «Тюркский Союз», журнал «Татарская Литература», были изданы несколько книг на татарском языке. Вся эта бурная деятельность продолжалась вплоть до конца войны. Так же у татарского легиона имелись духовой и струнный оркестры, артисты самодеятельности, свой ансамбль. По немецкому радио транслировались передачи на татарском языке. Для верующих татар были созданы все условия. Специально для татар в Германии были открыты несколько религиозные школы по подготовке мулл. Все религиозные праздники отмечались с размахом. Желающие свободно могли совершать пятикратный намаз, жить по канонам ислама. Никто им этого не запрещал.»
Так же необходимо отметить, что у легиона Идель-Урал был свой собственный марш. Перед всеми мероприятиями всегда проигрывался «Марш Тукая» Загидуллы Яруллина. Читались суры из Корана. Была у легиона и своя военная символика. На национальном знамени и на рукавах имелись нашивки с изображением стрелы и кинжала, наверху латинскими буквами было написано «Идель-Урал». С легионерами постоянно работали пропагандисты из татарского отдела, им читались лекции о татарской истории, об ущербе, нанесенном российской империей и большевизмом татарскому народу. В ходе этих лекций использовались труды Гаяза Исхакый, особенно его статьи, опубликованные в журнале «Новый Национальный Путь» в Берлине в 1930-39 годах. Эти публикации вызвали большой резонанс в печатных органах легиона и на выступлениях курултая.
Теперь, после краткого ознакомления с деятельностью легиона Идель-Урал, давайте остановимся поподробнее на историческом курултае легиона, который проходил 4-5 марта 1944 года в Германии. Курултай был организован совместно с татарским отделом Восточного министерства. В нем принимало участие множество немецких военных, ученых, представителей разных национальностей. Согласно сведениям немецких архивов, в курултае принимали участие 200 делегатов.8 Делегаты начали съезжаться на базу отдыха Даргибель со всех стран квартирования татарских легионов – Германии, Франции, Польши задолго до начала курултая, еще в конце февраля. Для проведения курултая татарам выдали самое большое здание города Грайсфальда. Его украшали флагами Идель-Урала и Германии, а также портретами национальных лидеров. Основные доклады, важные решения и резолюции были приняты в первые два дня курултая, хотя культурные мероприятия длились еще несколько дней, а приезд-отъезд гостей занял целых две недели.9 Иными словами курултай легиона Идель-Урал был проведен на государственном уровне, при отличной организации и в приподнятом духе. Немецкая идея национал-социализма была объеденена с татарской идеей национальной независимости.
Почему же этот лозунг был официально провозглашен именно в такое непростое время, именно на этом курултае? Как уже было сказано, немцы с самого начала рассматривали тюрко-татар как союзников в борьбе с русским большевизмом и не прогадали. Но после перехода советских войск в наступление и поражения немецкой армии под Сталинградом, некоторые татары, служащие в легионе и татарском отделе Восточного министерства запаниковали и в срочном порядке начали готовить себе оправдательное алиби до прихода красных. Одна группа легионеров, сегодня их называют «джалиловцами», изготовила листовки, призывающие к переходу на сторону Красной армии и попалась на них. В результате, в августе 1943 года эту группу, состоящую из татарской интеллигенции, арестовали и ровно через год, 25 августа 1944 года 11 татар были казнены на гильотине за измену Германии. Курултай «Идель Урал» был проведен еще до казни «джалиловцев». Быть может руководство татарского легиона этим шагом пыталось доказать свою верность Германии, и спася 60 тысяч тюрко-татарских легионеров от неминуемой смерти в концлагерях.
Надо также отметить, что в начале 1944 года Германия была еще очень сильна. Постоянно производилось новое оружие, второй фронт так и не открылся, и у немцев не было никакого сомнения в своей победе в этой войне. Татары, принимавшие участие и выступавшие с докладами на курултае, тоже искренне верили в победу немцев и в своем скором возвращении на родину в качестве победителей. Не надо винить их за это, как поторопились сделать некоторые татарские историки. Надо пытаться понять ту сложную ситуацию. Тюрко-татарские легионеры, даже в условиях неволи переживали за своих соотечественников, находящихся в рабстве у себя на родине. И если татарские легионеры пошли на союз с немцами ради уничтожения большевизма – значит такова была историческая необходимость.
На курултае, помимо приветствий и поздравлений, были заслушаны десять основных докладов, принято несколько резолюций и обращений. Было видно, что все выступления тщательно подготовлены. Все они посвящались таким серьезным темам, как политика, военное дело, экономика, история, национальные и религиозные проблемы, пропаганда, финансы. В каждом выступлении ключевой темой была независимость Идель-Урала и основополагающая роль Германии в достижении этой цели. Например такие выступления, как «Важность единства в национальной борьбе и ее особенности» (К.Салих), «Национальная идея и вооруженная борьба» (К.Мажит), «Наши взаимоотношения с другими народами» (Габдулла-Султан), «О пропаганде» (Ш. Нигъмати), «О создании национального фонда для союза борьбы» (Ирек эфенде), «Религия – основа национальной морали» (Габдулла эфенде), «Мы боремся вместе с Германией» (Алиев), «Почему мы боремся вместе с татарским народом» (Скобелев, представитель чувашского народа), «Три системы борьбы» (Чишмэле) – отличаются глубоким анализом ситуации, смелыми идеями и сильным духом, способным вдохновить народ на борьбу. Вполне естественно, что имена и фамилии, выступавших на курултае, даны не полностью. Это делалось, чтобы избежать преследований родственников, оставшихся на родине, сталинскими репрессивными органами.
Главным докладчиком на курултае был Шафи Алмаз, руководитель национальной организации. Он в своем напутствии затронул такие животрепещущие темы, как историческое прошлое татар, его положение сегодня и будущее. Он сделал отчет о проделанной работе легиона и татарского отдела. Но на первом плане все-равно стояла государственная независимость татарского народа.
«Мы, на протяжении столетий боролись как могли, чтобы вернуть утраченную независимость – пером, распространением идей в народе, а при возможности с оружием в руках, - говорил Шафи Алмаз. - Но сегодня нам представилась уникальная возможность реализовать идею национальной независимости на практике. Наша главная цель – освобождение татарского народа от многовекового рабства и гнета большевизма. Освобождение нашего народа возможно только при помощи силы оружия. И мы сегодня небезоружны, это оружие нам дал народ великой Германии… Мы, восставшие с оружием в руках против большевизма, должны в едином порыве сплотиться вокруг нашей национальной организации и, будучи едины душой и телом, завершить это святое дело – дело освобождения родного народа из рабства. Победа Германии в этой войне принесет независимость нашему народу. Поэтому, у нас нет иного пути, как совместная борьба плечом к плечу с немецким народом до победного конца.»10
Участники курултая единогласно поддерживают эту идею, согласившись, что только с помощью Германии возможна победа над Россией и достижение независимости. Шигап Нигъмати в своем докладе «О пропаганде» еще больше развивает эту тему:
«Необходимо объяснить нашему народу по обеим сторонам баррикад, что в своей освободительной борьбе мы должны опираться на великий народ Германии. Победа Германии – значит наша победа, поражение Германии будет означать наше поражение. Только победа немецкого оружия обеспечит нам достижение цели. Поэтому, на каких фронтах бы мы не воевали, против каких-только врагов Германии мы не сражались – все это делается во имя великой цели, во имя освобождения татарского народа. Это надо объяснить татарскому народу. Отношение татарского народа к другим национальностям должно быть открытым.»11
Другой докладчик Ирек эфенди, выступавший с докладом «О создании национального фонда для союза борьбы» также призывает использовать возможность поддержки немецкого народа в достижении независимости: «Сегодня мы должны проявить неимоверную активность для организации и консолидации татарского народа, разрозненного из-за многовековых общественно-политических проблем. Мы должны собрать весь татарский народ под знаменем независимости Идель-Урала, воспользоваться помощью немецкого народа в нашей борьбе за независимость, и добиться цели ради которой татарский народ боролся на протяжении 400 лет». 12
Позднее некоторые ученые поторопились обвинить этих татар за недальновидность, за их одержимое желание, даже в условиях плена, бороться за независимость татарского народа. Дескать, они должны были предвидеть поражение Германии в войне. Татарский историк Искандер Гилязов, собравший огромный архив и материалов тех событий, и подробно изучивший эту тему, называет этот проект «авантюрой». Он обвиняет татар, поверивших в победу Германии, в политической близорукости. «Германия, даже в случае победы над СССР, не была заинтересована в предоставлении тюркским народам независимости», - пишет он. 13
Писатель Рафаэль Мустафин в своей оценке курултая в Грайсфальде также разделяет эту точку зрения. Он обвиняет татар в «дележе портфелей», издевательски отзывается о руководителе организации и татарском патриоте Шафи Алмазе и его соратниках: «Наконец-то они оформились в «настоящий» национальный комитет – нечто иммигрантского правительства», - пишет он в своей статье «Идель-Урал: взгляд из Германии». 14
Надо отметить, что в татарской печати больше почти не было публикаций об этом курултае. А ведь на нем поднимались очень важные темы, были приняты серьезные решения, чувствовалась профессиональная организационная подготовка. Но самое главное – на этом курултае татарские легионеры и иммигранты провозгласили образование независимого татарского государства Идель-Урал! Татарские мужчины, даже в условиях неволи, пусть даже войдя в союз с Гитлером, приняли решение идти на освобождение своей родины, Идель-Урала от тирании русского большевизма! Может поэтому в советской прессе этот курултай освещался только с отрицательной стороны, и сегодня прослеживается такое же отношение к этому важному историческому событию. ФСБ цепко держит эту тему под своим контролем, разрешая только своим «благонадежным» людям работать с материалами. Поэтому, они всячески пытаются заглушить альтернативное мнение о тех событиях и не дать правде выйти в свет.
Вывод русских и татарских ученых о том, что «в этом курултае не принимали участие высшие немецкие чины», что «немцы не обещали татарам государства», что «даже в случае победы татарам не на что было рассчитывать», не соответствуют действительности. На курултае Идель-Урал присутствовали и выступали с докладами и немецкие генералы и учены-профессора. Так например, один из командиров легиона генерал-майор фон Хейгендорф в своем выступлении говорит о немецко-татарской дружбе на все времена, что только в совместной борьбе можно будет победить большевиков, и что татары рано или поздно обретут независимость: «Я верю, что этот курултай укрепит германо-татарскую дружбу, совместные проекты, что вновь созданный союз национальной борьбы вдохнет воинственный дух в татарских легионеров. Но не стоит забывать, что только при победе Германии татарский народ ждет счастливое будущее, - говорил он в своем выступлении. - После этого нашим друзьям с Идель-Урала предоставится возможность возвращения на свою родину, к своим семьям, освобожденным, с помощью военной мощи Германии, от ига большевизма. Сейчас, во время войны мы, как братья, стоим плечом к плечу, но и, когда закончится война, дружба между Германией и татарским народом будет продолжаться».15
Знавший народы Идель-Урала, особенно татар еще со времен Первой мировой войны, руководитель легиона фон Зеккендорф дважды выступил на курултае, дал высокую оценку татарской нации и предрек татарам большое будущее: «Ваше самое большое желание – вернуться на родину и построить новую жизнь по своим законам. Но пока до этого еще очень далеко, вам предстоит долгий и трудный путь. На вашем пути стоит вооруженная до зубов большевистская орда. Поэтому, вам самим придется завоевывать независимость, вести неустанную борьбу против своих заклятых врагов. Татарский народ – толковый народ. Храбрые сыны татарского народа в состоянии преодолеть любое препятствие на своем пути. Поэтому, я особенно рад тому, что мне выпала честь быть командиром тюрко-татарских легионеров, взявших в руки оружие ради освобождения своей родины. С каждым днем крепнет дружба между немецкими командирами и легионерами. Укрепление двусторонней дружбы лежит в основе нашей будущей победы».16
Другие немецкие военные и ученые, выступавшие на курултае, а это шеф татарского отдела адвокат Унглаубе, командир колоннефюрернгштада Оберст Бюллер, профессор фон Менде, другие дали высокую оценку татарскому народу, легиону Идель-Урал, сказав, что Германия обязательно окажет помощь в освобождении татарского народа из рабства. И надо признать, что немцы до конца войны держали свое слово. Тем тюрко-татарам, оставшимся на стороне ФРГ была оказана всяческая помощь, их архивы хранятся и по сей день, документы событий тех дней тщательно изучаются.
На курултае также выступали представители родственных тюркских народов – крымские татары и туркестанцы, также призывая к совместной борьбе против большевизма: «При поддержке Германии, с оружием в руках мы боремся за свою независимость, за национальную идею, за национальное государство, - говорили они. -Если бы на фронте и в рабочих батальонах не было помощи Германии, не протяни она нам руку помощи, мы не смогли бы достичь успеха на пути национального строительства. Мы, туркестанцы и вы, наши кровные братья, татары Идель-Урала, стоя в одном строю с немцами, продолжаем борьбу за торжество наших идей. Как бы не пытались наши враги, московские империалисты, разъединить народы Туркестана и Идель-Урала, им это никогда не удастся!» 17
Как уже было сказано, курултай принял важные для татарской нации военно-политические решения, обращения и резолюции, занялся организационными вопросами. Также на основе решения курултая была создана организация «Союз борьбы за независимость тюрко-татар Идель-Урала», лидером которой был избран Шафи Алмаз. На этом курултае был также создан национальный фонд, который работал до конца войны и помогал материально тюрко-татарским соотечественникам, нуждающимся в помощи. Несмотря на то, что программа новой политической организации и не была до конца разработана, в решениях, принятых курултаем отчетливо видны намерения и средства достижения цели:
«Сегодня представилась самая подходящая возможность для достижения независимости татарского народа, - говорится в них. - Потому что народы всей Европы под руководством великой Германии ведут борьбу против общего врага – большевизма, борются за установление нового порядка, основанного на национальной свободе. Очевидно, что только после искоренения большевизма сможет осуществиться наша мечта – национальная независимость. Поэтому, народы Идель-Урала, находящиеся по эту линию фронта, не раздумывая, присоединились к борцам с большевизмом, чтобы осуществить свою национальную идею».18
Из решений курултая отчетливо видны цели и средства их достижения новой организации. В них указываются пути решения политических, общественных, экономических, культурных, религиозных проблем в жизни нации. В этом решении все подземные недра, природные богатства и ископаемые провозглашаются достоянием народа, говорится, что при решении всех проблем должны прежде всего учитываться интересы народа. Курултай также постановил способствовать развитию национальной культуры, сохранению чистоты татарского языка, защите свободы вероисповедания законами государства. Курултай уделил большое внимание подготовке национальных кадров, говорилось о необходимости поиска талантливых татар по всему миру, оказания им господдержки и создания благоприятных условий для творчества и службе на благо татарской нации. Татарские мужи, даже в условиях плена заботились о судьбе нации, о ее будущем, принимали решении, актуальные и по сей день. А сегодняшнее татарское руководство, живущее на свободе, делает все, чтобы сохранить рабское существование своего народа…
Особенно впечатляет резолюция курултая «Обращение ко всем тюрко-татарским народам, проживающим на исторической родине». В этом документе говорится о великой, трагичной истории татарского народа, о том, как русское самодержавие и большевизм поработили татарский народ, татарские легионеры в очередной раз призывают татарский народ к борьбе за независимость:
«Дорогие соотечественники! - говорится в историческом обращении. -Многовековая борьба татарского народа за независимость, целью которой является свободная страна, национальное татарское государство, сможет осуществиться только при падении вероломной системы большевизма. Идея о нашей независимости, о создании суверенного государства Идель-Урал, наша национальная организация были признаны всеми странами Европы. Не забывайте, друзья! Счастье нашего народа, его независимость сможет осуществиться только после свержения большевизма. Не проливайте свою кровь за большевиков, поработивши наш народ! Поэтому, мы призываем вас, наших братьев на борьбу с большевизмом, на завоевание национальной независимости. Свобода, благосостояние, светлое будущее у нас будет только при собственном независимом , национальном государстве Идель-Урал.»19
Курултай также выступает с отдельным обращением к легионерам Идель-Урал. Так как татарские легионеры, воевавшие на стороне Германии по всей Восточной Европе, должны были понять, во имя чего они воют: «Уважаемые легионеры! В ваши сильные руки была вверена судьба и счастливое будущее нашего народа, - говорится в этом обращении. - Германия хорошо поняла наше твердое намерение участвовать в совместной борьбе против общего врага и желание построить счастливую жизнь для своего народа. Оказав нам высокое доверие и видя в нас своего союзника, Германия дала нам возможность осуществить нашу давнюю мечту и всячески поддержала нас…Так давайте же укрепим нашу силу, соберемся под национальным знаменем и сплотим наши ряды! Будем же верны данной клятве, держите крепко оружие в своих руках и сражайтесь до полной победы над врагом, до полного его уничтожения и будем сражаться до достижения независимости!»20
Татарские легионеры остаются верными данной клятве и с оружием в руках борются за освобождение своей родины от врага. Настолько велико было стремление татарских мужей к свободе, к восстановлению утраченной независимости, что они ринулись с помощью Гитлера рвать оковы 400-летнего рабства. Все они пали смертью храбрых за независимость Идель-Урала. Все они прекрасно понимали, что им больше никогда не предоставится такая возможность, поэтому старались воспользоваться этим последним шансом. Разве можно винить их за это? Чтобы однозначно ответить на этот вопрос, надо самому прожить в рабстве 400 лет, быть свидетелем уничтожения своего народа чужими завоевателями, нужно быть просто татарином, утратившим свое государство….
В конце войны, большинство тюрко-татарских легионеров попадает в плен к американцам, а те, согласно ялтинским соглашениям, передают этих пленных прямо в руки Сталину. Таким образом, большинство этих татар уничтожается еще по пути на родину, оставшиеся в живых были отправлены в концлагеря, только очень немногие смогли вырваться из этого ада. Те легионеры, которые остались на стороне Федеративной Германии, обосновались на новой родине, другая часть разъехалась по миру, переехала жить в Америку, Турцию, Финляндию, но им уже никогда не суждено было вернуться в родной Идель-Урал.
В заключении надо отметить, что курултай Идель-Урал, прошедший в 1944 году в Германии был самым хорошо организованным с военной, политической, и идеологической точки зрения курултаем татарской иммиграции. Татарские мужи знали, что делают. На этом курултае они провозгласили независимость государства Идель-Урал и подготовили программу развития татарской нации в условиях нового миропорядка. Это означало сегодняшний Европейский Союз. Татарские легионеры хотели видеть независимое татарское государство в составе объединенной Европы, и взяли в руки оружие, чтобы осуществить этот проект.
Так же надо отметить, что несмотря на все уговоры, татарские легионеры не присоединились к так-называемой «Русской освободительной армии» генерала Власова, так как они прекрасно понимали, что русские никогда по своей воле не дадут татарам независимость. Татарские иммигранты также прекрасно понимали, что большевизм временное явление, что основной причиной татарской неволи являются русские колонизаторы, поэтому они не желали иметь никаких общих дел с ними. Татары до конца оставались верны идее возрождения собственного независимого татарского государства.
К сожалению, только немногим знакома эта страница татарской истории, страница борьбы за национальную независимость. Она умышленно замалчивается или преподносится в искаженном виде. Это по причине того, что сегодня все те, кто сражался на стороне гитлеровской Германии и сотрудничал с ними, принято считать преступниками и предателями. Их всех рассматривают только с негативной стороны. Мы категорически не согласны с такой оценкой действий наших соотечественников, которые даже в условиях плена нашли возможность бороться за независимость татарского народа. Для нас они не предатели, а национальные герои, шедшие в огонь ради счастливого будущего своего народа!
Если сегодня Милли Меджлис обратился к мировому сообществу с просьбой о признании независимости татарского народа – это и есть продолжение той самой борьбы за независимость! И эта борьба будет продолжаться до победного конца, до полной независимости татарского народа!
Фаузия Байрамова
Председатель Милли Меджлиса Татарского Народа
14 марта, 2009.

Friday, March 20, 2009

Тарихи Корылтай

Тарихи Корылтай


1552 елда үзенең дәүләтчелеген югалткан татар халкы яңадан бәйсез дәүләтен торгызырга беркайчан да өметен өзмәде. Башта ул аңа кораллы юл белән ирешергә теләде, әмма таркалган милләтне тупларга, ныклап аякка баскан Россияне җиңәргә татарның көче җитмәде. Инде узган гасырда Россиядә бераз гына демократик якка үзгәрешләр булу белән, татар халкы хокукый юл белән үз хокукларын таләп итә башлады. 1905-1906 елларда уздырылган беренче мөселман корылтайлары, шул елларда төзелгән татарның беренче сәяси партияләре, 1917-18 елларда шаулап үткән милли корылтайлар, татар халкының Милләт Мәҗлсен төзү, Милләт идарәсен оештыру, “Идел-Урал штаты” игълан итәргә әзерләнү – болар барысы да татар халкының бәйсезлек юлында хокукый адымнары иде. Әмма 70 елга сузылган коммунистик режим татар халкының бәйсезлеккә омтылышын таш белән бастырып куйды, милләтебездән телсез, динсез, рухсыз совет кавеме ясауны максаты итте. Бары тик бу режим җимерелә башлагач кына татар халкы үзен бастырып куйган ул таш астыннан чыга алды, милләтнең исән калган акыл ияләре тагы корылтайлар җыеп, тагы дәүләт бәйсезлеге мәсьәләсен күтәрделәр. 1989, 1990, 1991, 1992 елларда уздырылган һәр милли корлытайда татар халкының дәүләт бәйсезлеге мәсьәләсе куелды, бүгенге көндә дә татар милли хәрәкәтенең төп максаты - Татарстанның дәүләт бәйсезлеге, милләтебезнең азатлыгы.
Шушы корылтайлар исемлегенә кермәгән, әмма милләтебез өчен аеруча әһәмияткә ия булган тагы бер тарихи корылтай бар, ул – Икенче Бөтенья сугышы вакытында Германиягә әсирлеккә төшкән “Идел-Урал” легионы татарлары корылтае. Ул 1944 елның 4-5 мартында Германиянең Грайфсвальд шәһәрендә була, һәм анда милләттәшләребез Идел-Урал халыкларының дәүләт бәйсезлеген игълан итәләр. Бүгенге көндә бу корылтай турында бик аз беләләр һәм язалар, ул нигездә тарихчыларның гына өйрәнү объекты. Әмма рус, алман, хәтта татар тарихчылары да Грайфсвальд корылтаена тискәре бәя бирәләр, бу татарларны дошман белән хезмәттәшлек итүдә һәм тормышка ашмаслык эш белән шөгыльләнүдә гаеплиләр. Бу темага иң куп архив материаллары туплаган һәм иң җентекле хезмәтләр язган тарихчы Искәндәр Гыйлаҗев та легиончыларның бу адымын “авантюра” дип атый, “Германиянең, СССРны җиңгән очракта, бәйсез төрки дәүләтләр төзүгә бернинди омтылышы булмавын” күрсәтә, алманнарның җиңүенә ышанып татарның бәйсезлеген игълан итүчеләрне “сәяси сукырлыкта” гаепли. (Искандер Гилязов. Легион “Идел-Урал”. – Казань, 2005, стр. 276-283, 383.)
Язучы Рафаэль Мостафин да Грайфсвальд корылтаена бәя бирүдә Искәндәр Гыйләҗевтан ерак китми, ул татарларны “портфель бүлешүдә” гаепли, татарларның җитәкчесе Шәфи Алмаздан һәм башка милләтпәрвәрләрдән мыскыллап көлә һәм нәтиҗә ясап: “Наконец-то они оформились в «настоящий” национальный комитет – нечто вроде эмигрантского правительства!” – дип яза үзенең “Идел-Урал” : взгляд из Германии” дип аталган мәкаләсендә. (Тәрҗемәсе: “Ниһаять алар «чын” милли комитет булып оештылар – мөһаҗирлектәге хөкүмәт сыманрак” . – Журнал “Гасырлар авазы” – “Эхо веков”, 1995, май саны, 146 бит.)
Күрәсез, татар тарихчыларының һәм язучыларының “Идел-Урал” корылтаена биргән бәяләре уңай түгел. Гомумән, татар матбугатында бу тарихи корылтай турында мәгълүмат бик аз, булганы да органнар иләге аша үтеп, сөзеп кенә бирелә. Сугыш вакытында алманнарга әсирлеккә төшкән, аннан “Идел-Урал” легионында хезмәт иткән, илгә кайткач, Сталин төрмәләрендә газап чиккән Гарәф Фәхретдинов та бу корылтайда катнашкан була һәм болай дип язып калдыра:
“Бишенче корылтай. 1944 елның яз башы иде. Хәрбиләрчә тиз генә җыенып, “Идел-Урал”ның бишенче корылтаена катнашырга дип, “Гроссен Дойчланд”ка (Бөек Германия) китеп бардык....
Корылтайны Гариф Солтан ачты. Гимн уйналды. Көчле алкышлар яңгырады. Менә мөнбәргә “президент” Шәфи Алмаз күтәрелде. Габдрахман ага алдагы корылтайларның Кытайда, Төркиядә, ә бу – бишенче корылтайның Алман илендә ачылуы хакында әйтте. Халкыбызның тарихына тукталды. Илебезне кызыл чүпрәклеләрдән азат итәчәкбез, мөстәкыйль дәүләт төзиячәкбез, яшәсен Идел-Урал дәүләте дип сүзен тәмамлады. Президиумнан нимец кунаклары да чыгып сүз әйттеләр. Соңыннан инде Гариф Солтанов татарча һәм нимесчә нотыклар сөйләп, корылтайны япты. Тагын гимн уйналды.” (Кайда минем илем? – Казан, ТКН, 1996, 43-44 битләр.)
Татар матбугатында бу корылтай турында башкача мәгълүмат булмады дияргә була. Югыйсә бит анда бик мөһим мәсьәләләр күтәрелә, җитди карар һәм мөрәҗәгатьләр кабул ителә, зур оештыру эшләре башкарыла. Иң мөһиме – татар легионерларының һәм мөһаҗирләренең бу корылтаенда мөстәкыйль Идел-Урал милли дәүләте игълан ителә! Татар ир-егетләре, әсирлек шартларында да, хәтта Гитлерның үзенә ияреп булса да, Татар Илен, Идел-Уралны большивизм богауларыннан азат итәргә, халкыбызга бәйсезлек алып бирергә карар кылалар! Бәлки шуңа күрәдер дә совет матбугатында бу корылтай турында бары тискәре итеп кенә яздылар, хәзер дә шундый караш дәвам итә. ФСБ бу теманы һаман да үз карамагында, үз кешеләре кулында тота, шуңа күрә башка төрле фикерне алар дөньяга чыгармаска тырышалар.
Әмма хакыйкатьне таш белән бастырып куеп булмый, ул барыбер дөньяга бәреп чыгачак. Моннан 65 ел элек уздырылган тарихи корылтай материаллары белән дә шулай булды – алар минем кулыма үзләре килеп керде. 2008 елның октябрь аенда Германиягә баргач, Мюнхен шәһәрендә яшәүче милләттәшебез, шушы корылтайны үзе оештырып йөргән Гариф Солтан миңа “Идел-Урал Корылтае” дип аталган брошюраны бирде. Бу зур булмаган китапта, яңалиф латин хәрефләре белән, 1944 елның 4-5 мартында Германиянең Грайфсвальд шәһәрендә уздырылган Идел-Урал Корылтаеның материаллары, барлык чыгышлар, карар һәм мөрәҗәгатьләр бастырылган иде. Тарихчы өчен моннан да зур табышның булуы мөмкинме?! Бигрәк тә - милли азатлык хәрәкәтен өйрәнүче һәм үзе дә шул көрәштә башлап йөрүче татар сәясәтчесе өчен! Мин бу хезмәтне ныклап өйрәнергә тотындым, Гариф абыйның үзеннән дә күп мәгълүмат алдым һәм белгәннәремне башкалар белән дә уртаклашырга булдым. Әмма бу тарихи корылтай турында сөйләүгә күчкәнче, мин “Идел-Урал” легионы турында да бераз мәгълүмат биреп үтүне кирәк дип таптым.
Билгеле булганча, сугышның беренче көннәрендә үк миллионлаган совет сугышчылары алманнарга әсирлеккә төшә, алар арасында татарлар да күп була. 1941 ел ахырында 3 миллионнан артык совет сугышчысы Германия тоткыны була, сугыш ахырында бу сан инде 5 миллионга җитә. Көнчыгыш Европаның төрле илләрендә тоткынлыкта яткан бу әсирләрдән, беренче чиратта, урыс булмаган милләт вәкилләреннән, Германия ягында сугышу өчен легионерлар туплый башлыйлар. Беренчеләрдән булып 1942 елның башында Кавказ халыкларының легионнары, аннан инде 1942 ел барышында Төркстанлылыр һәм Идел-Урал халыклары вәкилләренең дә легионнары төзелә. Шушы вакыт эчендә төрле милләт вәкилләреннән булган әсирләрне лагерьлар буенча барлау, аерым туплау һәм легион өчен әзерләү эше алып барыла. Хәер, бу эш сугыш беткәнче дәвам итә, әмма ул вакыта инде легионнар формалашып беткән булалар һәм төрле фронтларда Германия ягында сугышларда катнашалар.
Татар әсирләрен аерым туплау 1941 елның көзендә башланса да, ул аерым легион булып бер елдан соң гына формалашып бетә. Шунысын да әйтергә кирәк, бу тоткыннарны барлап, аларга әсирлектән котылырга, исән калып милләткә хезмәт итәргә милләттәшебез профессор Әхмәт Тимер зур ярдәм итә. Сугыш алдыннан гына Һамбург университетында төрки телләр буенча докторлык диссертациясе яклаган Әхмәт Тимер Көнчыгыш министрлыкта татар мәсьәләсе буенча төп белгеч була һәм алманнарда милләтебезгә карата хөрмәт уятуда зур этәреч ясый. Әхмәт Тимер 1942-1943 елларда 15 әсирләр лагерында булып, ике меңнән артык татар-башкортны, чуаш-мариларны үлемнән коткара. (Бу хакта тулырак мәгълүматны Әхмәт Тимернең 1998 елны Анкарада басылып чыккан “ 60 ел Алманиядә” китабыннан табарга була.)
Төрки-татарларны башка әсирләрдән аерып алырга 1941 елның 25 июлендә Германиягә килгән төрек сәясәтчесе Нури Киллигиль дә тәкъдим итә. Ул Беренче Бөтендөнья сугышы вакытында Германиягә әсирлеккә төшкән төрки-татарлар өчен аерым лагерь булганлыгын, соңыннан аларның Төркияне яклап сугышуларын мисалга китерә. Дөрестән дә, милләттәшебез Габдрәшит Ибраһимов Төркия сәясәтчеләре белән киңәшеп, татар әсирләре лагеры Вюсендорф мәчетендә имам булып тора һәм 1916 елны 2 мең татар-башкорт әсирен атка атландырып, Төркиягә алып кайтып китә. Һәм Икенче Бөтенья сугышы вакытында бу тарих тагы кабатлана.
Нәтиҗәдә, 1942 елның 1 августында Гитлер Идел буе татарларының, башкортларның, шулай ук татарча сөйләшүче чуаш, мари, удмурт һәм мордваларның аерым легионын төзү турында приказга кул куя. Аларны, нигездә, партизаннарга каршы көрәштә файдаланырга тиеш булалар. Шушы елның 6 сентябренә инде татар легионы төзелеп бетә һәм аңа үз байрагы тапшырыла. Шунысын да әйтергә кирәк, легионның байрагында да, төрки-татар легиончыларының җиңнәренә таккан тамгаларында да “Идел-Урал” эмблемасы була, ул – яшел һәм күк җирлектә кисешкән ук һәм хәнҗәр, ә өстә карага ак белән латин әлифбасында “Идел-Урал” дип язылган. “Идел-Урал” легионының төп базасы Польша территориясенә урнашкан Едлино лагерында була, моннан тыш тагы Седльце, Демблин һәм башка урыннарда да лагерьлары эшләп килә.
Гариф абый Солтанның әйтүенчә һәм кайбер рәсми чыганаклардан да күренгәнчә, “Идел-Урал” легионында төрле чорда 40 меңнән 60 меңгә кадәр легиончы була һәм аларның күпчелеген татарлар тәшкил итә. Татар легиончылары арасында капитан, майор, полковник, хәтта генерал дәрәҗәсендә хәрбиләр булса да, “Идел-Урал” легионы белән җитәкчелек итәргә алман подполковнигы фон Зеккендорф билгеләнә. Татар энциклопедия сүзлегеннән күренгәнчә, бу гаскәри берәмлектә барлыгы 7 батальон булып, легиончылар Европада, Белоруссиядә һәм Украинада партизаннарга каршы сугышка җибәрелә һәм күпчелеге партизаннар ягына чыгып, Германиягә каршы көрәшә башлый, диелгән. Бу, әлбәттә, дөреслеккә туры килми, чөнки сугышка озатылган татар легиончылары барысы да коралларын алманнарга каршы борган булсалар, Германиядә калган легиончыларның барысын да тиз арада концлагерьларга озаткан булырлар иде. Ә “Идел-Урал” легионы сугышның ахырына кадәр тулы тормыш белән яши, Бельгия, Франция, Голландия, Польшада хәрби операцияләрдә катнаша, татарча газета-журналларын, китапларын чыгара, милли ансамльләрен эшләтә, үзләре өчен бирелгән махсус ял йортларында ял итә, корылтайларын уздыра...
- Татар легионерларының 3 ял йортлары бар иде, монда профессор фон Менденең ярдәме зур булды, - дип искә ала Гариф абый ул көннәрне. – Алман гаскәриләре сугыштан ял алып, өйләренә кайтып хәл җыеп китәләр иде, шундый ук мөмкинлекне татарларга да бирделәр. Моннан тыш Көнчыгыш министрлык каршында татар комитеты эшләп килде, анда легионерлар өчен атналык “Идел-Урал” газетасы, айлык “Германча-татарча белешмә” бюллетене, “Төрек берлеге” газетасы, “Татар әдәбияты” журналы, аерым татарча китаплар басылып чыкты. Шулай ук татар легионының тынлы һәм кыллы оркестрлары, үз җырчылары, үзешчән артистлары бар иде. Алман радиосыннан татарча тапшырулар оештырылды. “Идел-Урал” легионы үзенең маршы итеп Заһидулла Яруллинның “Тукай маршы”н алды һәм аны бөтен тантаналы очракларда уйный иде. Дин тотучылар өчен дә бөтен мөмкинлекләр тудырылган иде, ислам бәйрәмнәре бик зурлап, бөтен легион белән намазлар укып уздырылды. Бу елларда Германиядә легионерчы татарлар өчен хәтта берничә урында муллалар әзерли торган мәктәпләр дә ачылды, анда теләгән кеше ислам дине нигезләрен өйрәнә ала иде. “Идел-Урал” легионының күп чаралары Коръән укып һәм милли маршлар белән башланып китә иде.
Шунысын да әйтергә кирәк, югарыда телгә алган тарихи корылтай да Коръән һәм “Тукай маршы” белән башланып китә. Легиончылар ул марш өчен махсус сүзләр дә язалар, мин аны соңыннан “Кайда минем илем?” дип аталган китапта Гарәф Фәхретдинов язмасыннан эзләп таптым.

Туган илем, Идел-Урал, син, Кояшым, бик гадел.
Бәйсезлек син алсын өчен улларың сафта хәзер.
Гасырлардан сине буган богауларны ватырлар.
Ил дошманын тар-мар итеп, туган илгә кайтырлар.
Идел-Урал, син матурсың, тугансың, бик якынсың,
Киләчәктә бетмәс шатлык белән тормыш корырсың!

“Идел-Урал” легионында хәрби яктан алманнар җитәкчелек итсә, идеологик эш Көнчыгыш министрлык каршындагы татар комитеты кулында була. Бу комитетның җитәкчеләре булып татар мөһаҗирләре Әхмәт Тимер һәм Шәфи Алмаз хезмәт итә. Алар икесе дә Төркия ватандашлары булалар. Әхмәт Тимер Төркиягә 1929 елда СССРдан качып чыкса, Шәфи Алмаз инде гражданнар сугышы вакытында ук Россиядән киткән була. Шәфи Алмазның чын исеме – Габдрахман Галиуллин, ул 1885 елда хәзерге Татарстанның Дөбъяз районында туа, эшмәкәрлек белән шөгыльләнә, башта Төркиядә, ә инде 1928 елдан Берлинда яши, капитал туплый. Сугыш башлангач исә алар Әхмәт Тимер белән әсирләр лагерьларында йөреп, татарларны туплый башлыйлар. Төркия ватандашлары булган бу ике татар да сәяси яктан бик әзерлекле, милли тарихыбызны, телебезне бик яхшы белгән, моның өстенә алман телен дә су урынына эчкән, татарның милли азатлыгына ахыргача тугры булып калган кешеләр. Әхмәт Тимер 1944 елның башында Төркиягә кайтып китә һәм гомере буе фән белән шөгыльләнә, ул бөтен дөньяга танылган алтаист булып өлгерә, татар, төрек, рус, кытай, алман, инглиз, француз телләрен камил белә һәм төрки халыклар буенча өч йөзгә якын фәнни хезмәт язып калдыра. Шәфи Алмаз исә 1945 елның башында Төркиягә кайтып китә, кызганычка каршы, безгә аның алга таба язмышы билгесез. Татар матбугатында, фәнендә һәм әдәбиятында Шәфи Алмаз нигездә кире яктан гына тасвирланды, аның милли азатлык өчен көрәшенә әле дөрес бәя бирелмәде.
Шулай итеп, 1944 елның 4-5 мартында Грайфсвальдта узган тарихи корылтайны, “Идел-Урал” легионы белән берлектә, Көнчыгыш министрлыкның татар бүлеге бергәләп оештыралар, анда күп кенә алман хәрбиләре, галимнәр, башка милләт вәкилләре дә катнаша. Алман архивларыннан алынган мәгълүматларга караганда, корылтайда 200 гә якын делегат катнаша. (BA – Potsdam. NS 31\31, BI. 1-8) Делегатлар татар легионнары урнашкан бөтен җирдән – Германиядән, Франциядән, Польшадан һәм башка урыннардан инде февраль азагында ук Даргибель ял йортына җыелалар һәм корылтайга әзерлек эшләрен башлыйлар. Корылтай уздыру өчен татарларга Грайфсвальд шәһәренең иң зур бинасын бирәләр, ул Идел-Урал һәм Германия байраклары һәм милли юлбашчыларның рәсемнәре белән бизәлгән була. Корылтайның көн тәртибеннән күренгәнчә, анда “Төрек-татар милли оешмасы җитәкчесе Шәфи Алмазның нотыгы, нотык буенча чыгышлар, карар һәм мөрәҗәгатьләр кабул итү, корылтай вәкилләренең герман хөкүмәте һәм герман хәрби командалыгы вәкилләре белән бердәм утырышы” каралган була һәм болар тулысынча үтәлә. Корылтайда чыгыш ясаулар һәм карар кабул итүләр, шулай ук оештыру эшләре 2 көн барса, төрле милли-мәдәни чаралар әле 10 мартка кадәр дәвам итә. Кыскасы, корылтай делегатлары һәм кунаклар 2 атна буе аралашып, үткәннәргә гадел бәя бирәләр һәм киләчәккә ныклы планнар коралар. Аларның ни дәрәҗәдә тормышка ашуы инде икенче мәсьәлә.
Корылтайны татар легионы вәкиле Айтуган әфәнде ачып җибәрә һәм кереш сүзе белән корылтай эшенә төп юнәлеш бирә һәм рух өсти:
“Туганнар! – ди ул. – Без бу Корылтайда милли азатлык көрәшебездәге бүгенге иң кирәкле чараларны билгеләп үтәргә тиеш. Татар халкы үткән дәверләрдә дөнья тетрәткән көчле милли дәүләткә ия булган. Ул – югалткан иреген даулап килгән өч-дүрт гасырлык каты көрәшләрдә үзен югалтмады. Ул – данлыклы бабаларыбызның азатлык байрагын яңадан җилфердәтергә ашкына. Уйлыйм, тарихи даныбыз һәм намусыбызны бер татар да тарихтан җуярга риза булмас! Без яшәргә хаклы, яшәрбез һәм яшәячәкбез!” (Идел-Урал Корылтае. – Берлин, 1944, 12 бит.)
Һәм шушындый көчле рух корылтайның башыннан-ахырына кадәр дәвам итә. Һәр чыгыш ясаучы төп максат итеп татар халкының дәүләт бәйсезлеген кабат торгызу мәсьәләсен куя. Шунысын да әйтеп үтәргә кирәк, бу – корылтайда гына туган фикер түгел, “Идел-Урал” газетасы битләрендә дә, легионерлар каршында чыгышларда да татарның дәүләт бәйсезлеге турында сүз кат-кат әйтелә, бу фикер мөһаҗирлектәге татарларга ныклап сеңдерелә. Германия җиңгән очракта кораллы татар гаскәренең Идел-Уралга кайтып үз бәйсез дәүләтләрен торгызачакларына беркемнең дә шиге булмый, моңа алман хәрбиләре дә үз фатихаларын бирәләр.
Корылтайда төп докладчы Шәфи Алмазның нотыгы да башыннан-ахырына кадәр татар тарихын нигез итеп алган, дәүләтчелек рухы белән көчле сугарылган, милләтнең урыс-большевиклар кул астындагы аянычлы хәлен дөрес тасвирлаган һәм бу фаҗигадән чыгу юлларын конкрет күрсәткән чыгыш була. Ул татар тарихын болгар чорларыннан башлап җибәрә, 1552 елда дәүләтчелегебезне югалту фаҗигасен җентекләп сөйли, аннан соң да татар халкының гасырлар буе милли азатлык көрәшен туктатмавын аңлата, февраль инкыйлабыннан соң барлыкка килгән Милләт Мәҗлесе тарихына туктала. Шәфи Алмаз дөрес әйткәнчә, “Идел-Урал” дәүләтен торгызу ул - Милләт Мәҗлесе карарын үтәү булып тора. Гомумән, Шәфи Алмаз һәм корлытайда башка чыгыш ясаучылар Милләт Мәҗлесе материалларын да, Гаяз Исхакыйның 1933 елда Берлинда басылып чыккан “Идел-Урал” китабын да яхшы файдаланганнары күренә, кайбер нотыкларда аның хезмәтләре җөмләсе-җөмләсе белән кереп киткән. Доклаадчылар шулай ук төркиче-профессор фон Менденең татарлар турындагы фәнни хезмәтләрен дә киң файдаланганнар.
“Большевиклар төрек-татар милләтен мәгънәви һәм гади яктан бетерү өчен куллларыннан килгән бөтен чараларны күрделәр һәм күрәләр, - дип сөйли татар оешмсы җитәкчесе Шәфи Алмаз. – Большевикларның сәясәте – урыс булмаган милләтләрдә милли хисне, тойгыны бетерү, әгәр дә милли хисне бетереп булмаса, ул милләтнең үзен бетерүдән гыйбарәт. Большевиклар безнең мең елдан бирле килгән милли, мәдәни гореф-гадәтләребезне, ислам динендә булган тугрылык һәм инсафлыкны бетерделәр. Большевиклар боларның урынына үзләренең “тәрбия”ләрен бирергә тырышалар. Большевик “тәрбия”сенең ничек булганлыгы бөтен дөньяга мәгълүм. Ул: каракчылык, ялганчылык, әләкләүчелек, хөрмәтсезлек, шәфкатьсезлек һәм башка бик күп төрле җинаятьчелекләрдән гыйбарәт. “ (Күрсәтелгән хезмәт, 20 бит.)
Шунысын да әйтергә кирәк, корылтайда чыгыш ясаучыларның күпчелеге большевикларның явызлыгын үз күзләре белән күргән, җәбер-җәфаларын үз башларыннан кичергән кешеләр була. Динне юк итү, мал-мөлкәтләрен талап алып, көчләп колхозга куып кертүләр, моның белән ризалашмаган кешеләрне сөргенгә сөрүләр, Сталин лагерьларында черетүләр, бер гаепсез кешеләрне атып үтерүләр – болар барысы да диярлек аларның тормышында да булган. Германиядә һәм Европаның башка илләрендә исә бу легионер татарлар бөтенләй башка төрле тормыш күрәләр, СССРдагы вәхшилеккә, явызлык дөньясына яңадан кол булып аларның кайтасылары килми. Алар милләтнең дә бетеп барганын күрәләр һәм кулларына корал тотып, алман гаскәрләренә ияреп булса да, татар халкын, Идел-Уралның башка милләт халыкларын коллыктан коткарырга кайтырга карар бирәләр.
Татар легионерларының бу адымнарын соңыннан совет тарихчылары, шул исәптән, татар галимнәре дә гаепләп чыктылар, имеш, алманнар аларга барыбер дәүләт бирми иде, имеш, алар бер елдан сугыш бетәсен дә чамалый алмаганнар. Дөрес тарихны белгәннән соң алманнар татарларга бик яхшы караганнар, аларга зур өметләр багълаганнар, хәтта җәлилчеләр белән килеп чыккан провокацион хәлләрдән соң да татарларга тимәгәннәр, легионы таратмаганнар, ә бит моның өчен барысын да юк итә алалар иде! Ә инде татар легионерларының “алдан күрә алмауларына” килгәндә, бу корылтай үткәндә әле икенче фронт ачылмаган, Европа һәм СССРның бер өлеше әле һаман Германия кул астында була, алманнар яңадан-яңа корал җитештереп торалар, фау ракеталарына зур өмет багълыйлар.
Шуңа күрә татар юлбашчысы Шәфи Алмазның: “Без, югалткан истиклалыбызны кире кайтарыр өчен йөз еллар буенча каләм белән, халкыбыз арасында фикер тарату сүзләре белән, уңае килгәндә кулыбызга корал алып көрәшеп килдек. Ләкин безгә хәзерге вакыттагы кебек Идел-Урал истиклалы өчен көрәшергә уңайлы вакытның булганы юк иде... Бу сугыштан Германиянең җиңеп чыгуы безгә азатлык китерәчәк. Шуның өчен безгә Германия халкы белән кулга-кул тотынып көрәшүдән башка юл юк”, - дип сөйләвенә гаҗәпләнергә кирәкми. (Күрсәтелгән хезмәт, 21, 25 битләр.)
Корылтайда алман ягыннан чыгыш ясаучы хәрбиләр һәм галимнәр татар халкының азат булырга хаклы булуын кат-кат искәртәләр, бу юнәлештә Германиянең Идел-Урал халыкларына ярдәм итәчәгенә вәгъдә бирәләр, сугыш беткәч тә алман һәм татарларның дус булып калачагына ышандыралар. Менә аларның корылтайда яңгыраган кайбер фикерләре:
Генерал-майор фон Һейгендорф: “Бу Корылтай герман-татар дуслыгын тирәнәйтеп, аларның берлектәге эшләрен тагын да ныгытып, яңа төзелгән милли көрәш берлеге татар легиончылар күңеленә көчле сугышчан рухы урнаштырыр, фәкать Германия җиңгән хәлдә генә татар халкына бәхетле язмыш туачагын ачык аңлатыр, дип ышанам... Хәзерге сугышта бер сафта туганнар кебек булуыбыз, сугыш беткәч тә Германия халкы белән татарлар арасында чын дуслык бирер.” (Күрсәтелгән хезмәт, 75-76 битләр.)
Легион командиры фон Зеккендорф: “Сезнең иң зур теләгегез – үз ватаныгызга кайтып, үз тормышыгызны үзегез кору. Ләкин ватаныгызга кайту юлы әле бик ерак һәм авыр. Сезнең көрәш юлыгызда нык коралланган большевизм гаскәрләренең өере тора. Шуның өчен үз азатлыгыгызны үзегезгә яулап алырга, дошманыгызга каршы аяусыз көрәш алып барырга туры киләчәк. Татар халкы – булдыклы халык. Татар халкының батыр уллары алларында торган һәр төрле кыенлыкларны үтәргә сәләтлеләр. Татар легиончылары үзләренә йөкләнгән бурычларны оста һәм җитез рәвештә үтәп, югары бүләк алучыларның саны аз түгел. Мин киләчәктә дә татар легиончыларының үз өсләренә төшкән бурычларын намус белән үтәячәкләренә нык ышанам. Һәм чын күңелемнән сезнең туган илегезгә җиңүчеләр булып кайтуыгызны, үз тормышыгызны үзегез төзүегезне телим.” (Күрсәтелгән хезмәт, 26 бит.)
Башка алман хәрбиләре һәм галимнәре дә шул юнәлештә чыгыш ясыйлар, бу корылтайда адвокат Унглаубе, профессор фон Менде, командир Оберст Боллер татарларга нык ышаныч күрсәтәләр һәм бергәләп большевизмга каршы көрәш юлларын барлыйлар. Корылтайда башка милләт вәкилләре дә чыгыш ясый, гомуми утырышта Кырым татарлары һәм Төркстанлылар исеменнән махсус котлаулар яңгырый. Әйткәнебезчә, “Идел-Урал” легионында, татарлардан тыш, татарча сөйләшә белгән башкорт, чуаш, мари, мордва, удмурт халкы вәкилләре дә булган. Гасырлар буе татар дәүләте составында бәхетле яшәгән бу халыклар рус империясе һәм большевизм тарафыннан күп җәбер-җәфалар күрәләр, тәмам юкка чыгу куркынычы астында калалар. Шуңа күрә корылтайда башка милләтләр исеменнән чыгыш ясаган чуаш халык вәкиле Скобелев узган тарихка һәм бүгенге көнгә бик дөрес бәя бирә:
“Ни өчен бу милләтләр урыс дүләтенең һәм хәзерге большевиклар өстенлек иткән СССР да бер агач җимеше була алмыйлар? Бу сорауга түбәндәгечә җавап бирергә була. Борынгы дәүләттә татар милләте сан ягыннан күп булып, дәүләт белән татарлар идарә итә иде. Алар азчылык милләтләрне – чуашларны, мордва, мариларны һәм удмуртларны изү сәясәтен алып бармадылар. Бу дәүләттәге барлык миләтләр ирекле үсүгә, телдә иреклек, матбугатта, мәдәниятта һәм дин өлкәсендә бер тигез хокук белән файдаландылар. Ә урыслар бөтен азчылык милләтләре җир йөзеннән юк итү, урыслаштыру сәясәтен алып бардылар. Большевиклар милли мәсьәләне тагын да кискен рәвештә куеп, азчылык милләтләргә каршы ачыктан-ачык көрәш игълан иттеләр. Аларның тарихын, мәдәниятен, телен бетерергә, моның белән аларның аерым бер милләт булу билгеләрен юк итәргә теләделәр.” (Күрсәтелгән хезмәт, 31-32 битләр.)
Докладчы чуашлар арасында да төрле фикерләр барлыгын, кайберәүләрнең татарлардан аерым дәүләт төзәргә чакыруларын әйтә һәм моның һич кирәксез эш икәнлеген, уртак дошманга каршы булган көчләрне таркатуга китерәчәген исбат итә. “Без татар халкы белән һәр вакытта бергә булдык. Хәзер дә бергә, киләчәктә дә бергә булырбыз, - ди ул. – Моны тарихи фактлар һәм мисаллар дөресли. Хәзерге көндә безнең, азчылык милләтләрнең теләге бер – гомуми дошманыбыз булган большевизмны бетерү, илебезне азат итү. Киләчәктә күп милләтле булган Идел-Урал дәүләтен төзү. Шул вакытта гына без Идел-Урал дәүләтенең ирекле хуҗалары, әгъзалары була алабыз һәм үзебезнең саф ана телендә сөйләшә алабыз.” (Күрсәтелгән хезмәт, 33 бит.)
Корылтайда күпчелек чыгышларның бик уйланып, алдан ук махсус темаларга бүленеп, максатчан әзерләнгәне күренә. Әйтик, “Милли көрәш берлегенең әһәмияте һәм вазыйфалары” (К.Салих), “Милли максат һәм кораллы көрәш” (К.Мәҗит), “Безнең башка милләтләр белән мөнәсәбәтләребез” (Габдулла-Солтан), “Пропаганда турында” (Ш.Нигъмәти), “Көрәш берлегенә милли фонд төзү” (Ирек), “Дин – милли әхлакъның нигезе” (Габдуллан), “Без Германия белән бергә көрәшәбез” (Алиев), “Өч көрәш системасы” (Чишмәле) төпле анализлары, милләткә юл күрсәтерлек ачык фикерләре һәм көчле рухлары белән аерылып тора. Шулай ук Ибраһим аганың “Ватаныбыз бүген кан эчендә” дип аталган һәм Касыймовның “Пропаганда эшләрен көчәйтик” дигән кыска чыгышлары да уйланырлык. Югарыда телгә алган чыгышларның һәрберсендә милләт һәм дәүләт проблемасы куела, аларны хәл итү юллары күрсәтелә. Чыгыш ясаучыларның исем-фамилияләре тулы булмавы да табигый хәл, чөнки кемлекләре билгеле булса, Сталин карчыгалары аларның илдә калган туганнарын харап итеп ташларлар иде.
Бу чыгышларда яңгыраган күп кенә фикерләрне бүген дә милли программа итеп алырга була, чөнки аларны акыл ияләре әйткән, чөнки аларның күпчелеге әле бүген дә тормышка ашмаган. Моннан 65 ел элек ерак алман илендә яңгыраган бу фикерләрнең кайберләрен кыскача халыкка да җиткерәсебез килә:
К.Салих. “ Безнең максатыбыз халкыбызны большевизм коллыгыннан коткарып, милли дәүләт төзү һәм шуның нигезендә милләт халкын тәрәккыять юлына чыгару... Бәйсезлеген югалтып күп гасырлар чит милләт хакимиятендә яшәгән халыкка яңадан милли аерым дәүләт төзү, әлбәттә, җиңел мәсьәлә түгел. Төрек-татар халкына урыс дәүләтеннән аерылырлык, бик сирәк очрый торган көннәрнең берсе бик якынлашты. Петр I заманыннан башлап, 1917 нче елда патша төшерелгәч инкыйлаб еллары ул көннәрнең берсе булса, Сталин хөкүмәте бетерелгән көн аның икенчесе булачак. Шул көнгә кадәр калган кыска дәвердә, хәзерге көрәшне алып бару белән бергә, киләчәктә туачак бар мәсьәләләрне тулысынча хәл итәрлек дәрәҗәдә хәзерләнү – милләт халкының бүгенге көнге иң зур вазыйфасы. Тәшкиләтсез таркау булган хәлдә, халык киләчәктәге тартынкылык һәм хәл иткеч көннәргә, әлбәттә, кирәкле хәзерлек чараларын үти алмый. Шунлыктан, хәзерлек вазыйфасын тулысынча хәл итү, милләт халкын берлеккә китерү һәм хәзерге көрәшне алып бару өчен Корылтай тарафыннан милли оешма, милли тәшкиләт үзәге тәгаенләнеп калдырылырга тиеш. Бу оешманы “Идел-Урал төрек-татарларының мөстәкыйльлеге өчен милли көрәш берлеге” дип әйтергә мөмкин.” (Күрсәтелгән хезмәт, 27 бит.)
К.Мәҗит. “Дошманны җиңү өчен безгә милли командирларыбызны үстерергә һәм аларга юлбашчылыкны өсләренә алып, үзләренең осталыгы һәм батырлыгын танытырга мөмкинлек бирергә кирәк. Милли командирларны үстерү өчен югары тәҗрибәле, ләкин әле безнең сафка кермәгән командирларны үзебезгә тартырга, алардан гыйлем алырга кирәк. Пропаганда эшен тагын да югарырак күтәрергә кирәк. Безнең ни өчен көрәшкәнебезне һәрбер легиончыга аңлатырга һәм большевикларның ялган пропагандаларын ачып салырга кирәк... Дошман юк ителергә тиеш. Фәкать большевизмның юк ителүе безнең милләтнең аяз тормышын тәэмин итәчәк. Европа халыклары белән дус булу – безне дошман тырнагыннан коткарып, яңа бәхетле тормышка чыгарачак.” (Күрсәтелгән хезмәт, 36 бит.)
Габдулла-Солтан. “Хәзер, Руссиядә яшәүче халыкларның көчләре көрәш юлына күчкән вакытта, безнең – төрек-татарларның милли хәрәкәт сәясәтебез көзге кебек ачык булырга тиеш. Милли сәясәтебез Европа тарафыннан якланган һәм безнең мөстәкыйльлегебез танылган чорда, аны дөрес аңламаучы татар булырга тиеш түгел... Легионыбыз йөзендә барган милли азатлык хәрәкәтебез башка дәүләтләр һәм халыкларга карашы безне уратып алган халыкларның тарихына һәм сәяси көчләрнең һәр күзәнәгенә зур күрсәтә торган пыялалы күзлектән карап, анализ ясау белән ачык булырга тиеш. Безнең дусларыбыз һәм дошманнарыбыз кем булуы халыкка ачык булсын. Бер милләтнең көче бер теләктә, бер үк юл белән баруда булганлыктан, шул көчне хасил итүче сәяси юлның бер генә булуы белән, аның тарихи чаралардан чыгып нигезләнүе, һич шиксез, мөмкин бер нәрсә.”(Күрсәтелгән хезмәт, 39-40 битләр.)
Ш.Нигъмәти. “Безнең милли идеябез иске, мөстәкыйльлек максатыбыз йөзәр еллар буенча алга куелып килгән булса да, хәзерге халыкара хәлләр, без яши торган дәвернең сәяси шартлары көрәш тактикасын үзгәртүне, шул максатка ирешү өчен яңа юллар белән баруны таләп итәләр. Менә шул юлларны аңлату, халыкка төшендерү өчен безгә көчле пропаганда кирәк. Хәзерге көрәш дәверендә безнең пропаганда эше халкыбызның милли хисен көчәйтү, дошманга каршылыкны арттыру, үз халкыбызны Европага таныту, милли әдәбиятне үстерү бурычларын алга куярга тиеш. Халкыбызда милли хисне көчәйтү, анда киләчәккә ышанычны тудырырга тиеш... Халкыбызның биредәге һәм теге яктагыларына бу көрәштә безнең Бөек Германия халкы белән бәйләнешебез, Германиянең җиңүе безнең җиңү, Германиянең җиңелүе безнең җиңелүебез икәнлекне аңлатырга тиешбез. Германия коралы җиңгәндә генә безнең үз максатыбызга ирешүебез мөмкин. Шуның өчен, фронтның нинди генә өлешендә, Германиянең нинди генә дошманына каршы көрәшсәк тә, үз милләтебез өчен көрәшкәнебезне халыкка аңлатырга кирәк. Безнең милләтнең башка халыкларга карашы ачык булырга тиеш.” (Күрсәтелгән хезмәт, 43 бит.)
Ирек. “Без хәзерге көндә чит илдә оешкан иң күпчелек Идел-Урал халыкларының вәкилләре булып хисапланабыз. Шуңа күрә иң кирәкле ихтыяҗларыбызны үтәүдә, аптыраган, кыен хәлдә калган милли кардәшләребезгә ярдәм оештыруда, без милли көрәш берлеге карамагында даими керемле милли фонд оештырырга тиешлебез. Милли фондны оештыру чаралары минемчә түбәндәгеләрдән тора: 1/ Милли фондка даими керем булып торсын өчен, бөтен төрек-татарларга милли салым оештыру, аның күләме айлык хезмәт хакының бер %. 2/ Ихтыяри иганәләр җыю белән милли фондны баету. 3/ Вафат булып васыять калдырмаган, яки аның милкен дауларга хаклы кешеләр булмаган тәкъдирдә, ул милекне фондка үткәрү.» (Күрсәтелгән хезмәт, 49 бит.)
Габдуллан. “Дин безнең милли әхлагыбызның нигезе. Безнең бөтен әхлагыбыз дингә бәйләнгән. Бүгенге көрәштә бары тик үзләренең милли әхлакълары булган халыклар гына мөстәкыйль булып, көрәшеп җиңә алалар. Бу табигый канун. Милли әхлакълары булмаган халыклар югалырга яки башка халыклар кулы астында калырга мәҗбүрләр. Шул сәбәпле безгә динне күтәрергә, бары тик коръәни булган динне генә алырга кирәк. Дин ихтыяри булырга тиеш һәм динне көрәш нигезе итүдә зур көчле эш алып барырга кирәк. Халыкның милли әхлагын күтәрүдә дин безгә ярдәм бирәчәк!” (Күрсәтелгән хезмәт, 52 бит.)
Алиев. “Әгәр дә без җитди рәвештә милли байракны күтәреп чыгабыз икән, без үзебезгә ярдәм бирүчеләр сафында булырга тиешбез. Германия безгә милли көрәш берлеге һәм комитет төзәргә, милли гәзит чыгарырга, легион җыярга мөмкинлек тудырды. Безнең каршыда бер мәсьәлә - я без гомуми көрәшкә катнашып милли азатлыгыбызны яулап алабыз, я язмышка буйсынып тарихыбызны иске хәлдә калдырабыз. 1944 нче ел – хәл иткеч ел!” (Күрсәтелгән хезмәт, 54 бит.)
Ибраһим ага. “Мин Германиягә килүчеләр арасында иң соңгыларыннан берсе. Шуның өчен илебездә нәрсәләр булганын яхшы беләм. Ватан бездән ярдәм көтә. Без халкыбызны большевизм тырнагы астыннан коткарырга тиешбез… Милләт безнең һәммәбезне эшкә, үзен азат итү көрәшенә чакыра. Ватаныбыз бүген кан эчендә һәм ул сездән, яшьләрдән, ярдәм көтә. Без аңа ярдәм итәргә хәзер булырга тиешбез. Ватаныбызга җиңүчеләр булып кайту өчен большевизмга каршы көрәшне яхшырак, җитезрәк рәвештә оештырыйк!» (Күрсәтелгән хезмәт, 55 бит.)
Чишмәле. “Бу сугышта төп өч сәяси система көрәшәләр: капитализм, большевизм һәм милли социализм... Большевиклар безнең халыкның милли берлеген ясалма бүлү белән генә тукталмадылар, безнең ана телебезгә һөҗүм итеп, милләтлегебезне бетерергә яңа адым ясадылар. Яңа әлифне бетереп, большевиклар тарафыннан урыс хәрефләрен кертү – төрек-татар халкының милләтлеген бетерүдә булган һөҗүм, Казан ханлыгы җимерелгәннән соң иң авыр һөҗүмнәрнең берсе. Бу сәясәт нәтиҗәсендә безнең милләт берничә ун елдан соң үзенең саф әдәби телен югалтачак иде. Моңа карата бер фәлсәфәченең: - Телне саклау милләтне саклау дигән сүз, - дип әйтүен китерү урынлы. Шулай итеп большевикларның чын милли сәясәте дөнья күләмендә хакимиятне үз кулларына алу өчен азчылык милләтләрне бетереп, үзенең хәрби көче итеп туплауга юнәлтелгән сәясәт булды... Безнең милли азатлык хәрәкәтебезнең нык нигезе бар. Бары тик милли социализм идеясе генә кешелек дөньясында булган эчке һәм тышкы каршылыкларны гадел хәл кыла алачак. Гаделлек һәм киләчәк милли азатлык өчен көрәшүчеләр ягында!”(Күрсәтелгән хезмәт, 55-67.)
Касыймов. “Безнең төп бурычыбыз булып – легиончылар арасында пропаганда эшләрен көчәйтү тора... Пропагандист һәм рота командиры, безнең легиончылар арасында милли тәрбиягә киң урын бирергә, аларда үз милләтен сөю тойгыларын үстерергә тиешләр. Безнең арабызда төп максатыбызны аңлауга сусаган егетләр күп. 25 ел большевизм тырнагы астында изелгән яшьләребез арасында дәвамлы, нигезле пропаганда булганда гына, без максатыбызыга ирешәчәкбез!» (Күрсәтелгән хезмәт, 67-68 битләр.)
Корылтай милләт өчен мөһим булган сәяси һәм хәрби карарлар һәм мөрәҗәгатьләр дә кабул итә, оештыру эшләре белән шөгыльләнә. Шулай ук корылтай карары нигезендә “Идел-Урал төрек-татарлары мөстәкыйльлеге өчен көрәш берлеге” төзелә һәм аның юлбашчысы итеп Шәфи Алмас билгеләнә. Шушы корылтайда милли фонд та төзелә, ул сугыш беткәнче эшли һәм авыр хәлдә калган милләттәшләребезгә ярдәм итә. Яңа төзелгән сәяси оешманың аерым программасы эшләнеп өлгермәсә дә, корылтай кабул иткән карарда максат һәм аңа ирешү юллары бик ачык күрсәтелгән һәм ул программа рәвешен алган.
“Хәзерге көндә төрек-татар халкының бәйсезлеге өчен көрәш тарихында мөстәкыйльлекне яулау өчен иң уңайлы вәзгыять туды, - диелә анда. – Чөнки, бөтен Европа халыклары, бөек Германия җитәкчелегендә, безнең дошманыбыз большевизмга каршы, милли азатлык нигезендә яңа гадел тәртип урнаштыру өчен зур көрәш алып баралар. Большевизм юк ителгән вакытта гына, безнең милли азатлыгыбызның хәл ителәчәк икәнлеге бик ачык аңлашыла. Шунлыктан, Идел-Урал халыкларының фронт сызыгының бу ягында булган өлеше, большевизм тәртипләренә каршы көрәшкә катнашып, милли максатка ирешү өчен оешырга керештеләр.”
Корылтай карарында оешманың үз алдына куйган максатлары һәм аңа ирешү юллары да бик төгәл язылган, анда милләт тормышының сәяси, иҗтимагый, икътисадый, мәдәни, дини мәсьәләләре ничек хәл ителергә тиешлеге ачыкланган. Бу карарда җир асты байлыклары, урман-сулар һәм башка табигый байлыклар милләтнеке, дип игълан ителгән, бөтен мәсьәләләрдә дә иң беренче итеп милләт мәнфәгате күз алдында тотылырга тиешлеге әйтелгән. Шулай ук милли мәдәниятне үстерү, ана телебезнең сафлыгын саклау һәм үстерү, дин тоту иреклегенең дәүләт кануннары белән сакланырга тиешлеге дә корылтай тарафыннан якланган. Корылтай милли кадрлар мәсьәләсенә дә зур игътибар биргән, талантлы татарларны бөтен дөнья буенча барлап һәм табып, аларга дәүләт тарафыннан ярдәм итеп, милләт өчен эшәрлек шартлар тудырырга кирәклеге әйтелгән. Татар ирләре әсирлек шартларында да милләтнең бәхете һәм бәйсезлеге турында кайгыртканнар, бүген дә байрак итеп күтәрерлек карарлар кабул иткәннәр, ә бүген иректә яшәүче татар түрәләре милләтне мәңгелек коллыкта калдыру өчен барысын да эшли...
Корылтайның “Туган илебездә яшәүче бөтен төрек-татар халыкларына мөрәҗәгате” дә бик тетрәндергеч. Монда да безнең бөек һәм фаҗигале тарихыбыз тасвирлана, урыс патшаларының һәм большевикларның татар халкын кол хәленә төшерүләре әйтелә, татар легионерлары милләтне үз азатлыгы өчен көрәшкә күтәрелергә чакыралар:
“Кадерле туганнарыбыз! – диелә ул тарихи мөрәҗәгатьтә. – Халкыбызның гасырлар буенча алып барган азатлык көрәшенең төп максаты булган азат ил, милли дәүләт төзү фәкать ерткыч большевизмны бетергән хәлдә генә гамәлгә ашачак. Безнең азатлыгыбыз мөстәкыйль Идел-Урал дәүләте төзү идеясе, хәзерге көндәге милли оешмабыз бөтен Европа мәмләкәтләре тарафыннан танылды... Онытмагыз, туганнар! Безнең халкыбызның бәхете, азат тормышы большевикларны юк иткәндә генә тәэмин ителәчәк. Халкыбызны кол иткән большевиклар файдасына кан түкмәгез! .. Шуның өчен сезне, туганнарны, большевизмга каршы милли мөстәкыйльлек яулап алу өчен көрәшкә чакырабыз. Үзебезнең милли дәүләтебезне, азат Идел-Уралны төзегән вакытта гына киң иреклек, мул җир, якты тормыш алачакбыз.” (Күрсәтелгән хезмәт, 72-73 битләр.)
Корылтай Идел-Урал легиончыларына да аерым мөрәҗәгать белән чыга. Чөнки Көнчыгыш Европаның бөтен илләренә таралып Германия ягында сугышкан татар легионерлары үзләренең ни өчен көрәшкәннәрен ачык аңларга тиеш булалар.
“Бу тарихи милли корылтай авыр сугыш дәверендә, каты сынау көннәрендә булды, - диелә ул мөрәҗәгатьтә. – Хәзерге көннәр – бөтен Европа халыкларының һәм шулай ук моңа кадәр изелеп килгән, ләкин милли горурлыкларын югалтмыйча, азатлык өчен көрәшүдә төрек-татарларның да киләчәген хәл иткеч көрәш дәвере дип таныла. Корылтай, бу көрәшне корал белән сугышып, большевизмны җиңеп, милли мөстәкыйльлеккә ирешкәнче дәвам итәргә бер күңелдән карар бирде... Хөрмәтле легиончылар! Сезнең көчле кулыгызга халкыбызның язмышы, бәхете тапшырылды.... Безнең чын күңелдән гомуми дошманны җиңеп, үзебезнең бәхетебезгә ирешү максаты белән көрәшкә катнашырга теләвебезне Германия ачык аңлады. Шуның кадерен саклау рәвешендә безгә, беректәш сыйфатында, көрәшкә катнашырга мөмкинлек тудырды һәм зур ярдәм бирде... Көчебезне күп мәртәбә үстерик, милли байрак астына җыеп сафларыбызны тыгызлыйк! Биргән антыбызга тугрылыклы булып, дошманыбызны җир йөзеннән юк иткәнчегә кадәр коралыбызны кулга нык тотыйк һәм мөстәкыйльлеккә ирешкәнчегә кадәр көрәшик!» (Күрсәтелгән хезмәт, 73-75 битләр.)
Татар легионерлары биргән антларына ахыргача тугры булып калалар һәм куларына корал тотып, ахыргача илне дошманнан азат итү өчен сугышалар. Татар ирләрендә иреккә сусау, бәйсез тормышка омтылу, югалган дәүләтне торгызу теләге шул кадәр көчле була ки, алар Гитлер ярдәмендә булса да дүрт гасырлык коллык богауларын өзеп ташларга ыргылалар, Идел-Уралның бәйсезлеге өчен башларын салалар... Чөнки алар мондый форсатның башка булмаячагын яхшы аңлыйлар, шуңа күрә соңгы мөмкинлекне файдаланып калырга ашыгалар. Моның өчен аларны гаепләп буламы? Бу сорауга җавап бирү өчен үзеңә дүрт гасырлык коллыкта булырга кирәк, милләтеңнең басып алучылар тарафыннан юкка чыгу фаҗигасен күрергә кирәк, моның өчен дәүләтен югалткан татар булырга кирәк...
Сугыш азагында бу төрки-татар легионерларының күпчелеге америкалыларга әсирлеккә бирелә, ә алар, Ялта килешүе буенча, бу тоткыннарны Сталин кулына тапшыралар. Шулай итеп, бу татар ирләренең күпчелеге юлда ук юк ителә, исән калганнары совет концлагерьларына озатыла, бик азлары гына бу мәхшәрдән исән кала. Легионерларның федератив Германия ягында калганнары исә бер өлеше шунда төпләнә, бер өлеше дөнья буйлап тарала, Төркиягә, Америкага, Финляндиягә барып урнаша, әмма инде Идел-Уралга беркайчан да кайта алмый... Шушы урында татар легионерларының Европа буйлап җырлап узган маршлары искә төшә:

Без кайтырбыз туган илгә
Таулар-елгалар аша.
Йә җиңәрбез шушы юлда,
Йә үләрбез шушы юлда,
Йә ясарбыз тамаша...

Әйе, моннан нәкъ 65 ел элек ерак алман илендә үткән бу тарихи корылтайны да, татар легионерларын да хәзер белүче дә, искә төшерүче дә юк. Югыйсә, мөһаҗирлектәге татарларның һәм сәяси, һәм хәрби, һәм рухи яктан иң әзерлекле, иң көчле һәм иң күп санлы оешмасы була бит ул! Һәм безнең өчен иң мөһиме – татарның дәүләт бәйсезлеген торгызырга, дип карар кабул иткән бердәнбер корылтай була! Чөнки 1917 елгы Милләт Мәҗлесе Идел-Урал штатын федератив Россия кысаларында күрсә, 1944 елгы Идел-Урал корылтае милләтнең дәүләт бәйсезлеген Россиядән аерым игълан итә! Бүгенге Европа бу татарларны алманнар ягында сугышкан өчен, ә Россия дәүләт бәйсезлеге игълан иткән өчен дошман күрә, искә алмый, оныттырырга тырыша. Ә татар халкы? Татар халкы нигә үзенең каһарман улларын белми? Әле һаман кол, хокуксыз, үз фикерсез булганга күрә татар дөньяга башкалар кидергән күзлек аша карый…
Әмма милләттә бу хәлләрне аңлаган, дөрес тарихны белгән, чын каһарманнарны аерган һәм аларның эшләрен дәвам иткән кешеләр дә бар. Егерменче гасырның азагында бәйсезлек даулап көрәшкә күтәрелгән татар милли азатлык хәрәкәте - әнә шул истиклалчыларның дәвамы ул! Татар халкының уйлый, фикерли белгән бер катламы бер кайчан да милләтнең коллыгы белән килешмәде, һәрвакыт азатлык, бәйсезлек уе белән янды, халыкны да шуңа өндәде. Бүгенге көндә Милли Мәҗлес татар халкының бәйсезлеген тануны сорап дөнья илләренә һәм парламентларына мөрәҗәгать иткән икән, бу шул көрәшнең дәвамы инде, азатлык өчен көрәшнең тукталмавы, һәм ул милләтебез ирекле булганчы дәвам итәр, иншаллаһ!

Фәүзия Бәйрәмова,
Татар халкының Милли Мәҗлес рәисе.

2009 ел, 18 февраль.